Her riskin bir fiyatı vardır

Ve riskin fiyatını doğru biçimde hesaplayıp karar verenler, çalkantılardan en az zararla çıkanlardır. Risk bilinmezliğin, belirsizliğin öteki adıdır. Son yılların "trendy" tabiri olan "risk iştahı", iyimserlik ile gözükaralığın arasında bir yer. Bollaşan para, bir yandan risk algılarını köreltirken, diğer yandan da yönelecek yatırım enstrümanı bulmakta zorlandı. Bugün birçoğunuzun adını yeni duyduğu melez enstrümanlar yaygınlaştı. Mesela, kredi alacaklarına dayalı menkulleştirme (seküritizasyon) aldı başını gitti. Eskiden kredi reytingi olmayan veya kötü olan şirketler "junk veya high yield bond" tabir edilen tahviller çıkarırlardı. Bunların getirileri diğer tahvillere göre çok yüksek olmakla birlikte alıcısı çok sınırlı idi ve ikinci elde pek alınıp satılmazdı. Son 3-4 yılda ise bu ve benzeri enstrümanlar, hatta daha melez ve karmaşık türevleri piyasaları kapladı. Gözükara fonlar Hedge fonlarının çıkış amacı, finansal riskleri dengeleyecek araçlar üretmek idi. Ama yüksek kâr peşinde koşan, risk algısı çok düşük macera fonları haline dönüştüler.10 yıl önce dünya piyasalarında riskleri öngörmek kolaydı. Mesela büyüme yavaşlarsa faizler aşağı düşerdi, likidite daralırdı ve analistler bir krizi öngörebilirlerdi. Şimdi ise, çok büyüyen borç piyasaları ve buralardan türeyen karmaşık enstrümanlar, küresel ekonomi ile küresel piyasa arasındaki korelasyonu azalttı. Bugün dünyada büyüme iyi, üretimde ve ticarette yavaşlama yok ama piyasalar çok tedirgin. Tedirginliği tetikleyen ABD subprime borç piyasası, toplam borç piyasasının sadece binde 7'sini teşkil ediyor . Yani oradaki kredinin tümü batsa bile, mantık olarak dünyanın çok fazla etkilenmemesi lazım. Ama, kaldıraç (leverage) kullanarak yapılan agresif yatırımlar ve risk primini gözardı eden fiyatlamalar balonu o kadar şişirdi ki, küresel ekonomi göstergelerine göre "olmaması gereken" bir kriz, ihtimaller içine giriverdi. İşin aslı, yıllardır şişirdikleri finansal balona hava üfleyen hedge fonların nefesi kesilir gibi oldu, piyasalar da ya balon sönerse diye korkup tam siper vaziyetine geldiler. Mevzu aslında budur.