Herkese ev

Üç yıldır türküsü çalınan meşhur mortgage yasası nihayet Meclis gündemine girince, "ucuz ve taksitle ev sahibi olma" mevzuları da -kaçınılmaz olarak- vatandaşın gündemine düştü. "Dünya'da mekan, ahirette iman" atasözünün sahibi bir kültür ikliminde yaşayan insanlar olarak, ev sahibi olmayı öncelikli hedef kabul ederiz. Türkiye, iktisadi açıdan büyüyen, üstelik hızla kentlileşen bir nüfusa sahip. Birinci derece deprem kuşağının üstünde oturan şehirlerimiz var; kentsel dönüşüm ihtiyaçları had safhada. Buna bir de, insanların değişmekte olan hayat tarzlarını eklerseniz, konut ihtiyacı ve gelişme potansiyelini çok daha iyi kavrarsınız. Bu ülkede her sene 600.000 yeni konuta ihtiyaç var. Buna mevcut konutların rejenarasyonunu da eklersek, senelik milyon sınırını geçen bir talep veya ihtiyaç olduğunu görürüz. Dolayısıyla, bu konutlar hem üretilirken, hem de satılırken ciddi anlamda finansman ihtiyacı doğuyor. Bankaların konut kredileri bunun küçük bir bölümünü karşılamakta. Mortgage, yani ipoteğe dayalı uzun vadeli konut finansman sistemi, hem finansmanı sağlayacak hem de bunu tabana yayarak riski makul ölçüler içine çekebilecek "yapılandırılmış" bir sistem.. Ancak... Ne kadar uzun vadeli ve düşük faizli olursa olsun, mortgage "herkesi ev sahibi yapacak" bir sistem değil. Böyle bir iddiası da yok. Veya devletin, dargelirli vatandaşlarını konut sağlayacağı bir sübvansiyon da değil. O halde, mortgage'ın avantajı nedir? Ev sahibi olmak isteyen, kısıtlı da olsa belli bir ödeme gücü olan insanlara, halihazırdaki banka kredilerinden daha uzun vadeli, dolayısıyla daha düşük taksitli ev alma imkanı vermek. Bir de, ipoteğe dayalı bir finansman olduğu için, borcun ödenmesinde bir problem olması durumunda, ipotekli gayrimenkulün nakde çevrilmesini standartlara bağlayarak, dolayısıyla da hem borçluyu hem de kredi vereni mağdur etmemek. Neticede, mortgage da bir kredi. Maliyeti olan, teminatlandırılan, geri ödenmesi gereken bir borç. Tabii ki inşaat ve konut sektörünü canlandıracak. Tabii ki, bugünkü şartlarda gücü ev almaya yetmeyen birçok insana daha makul şartlarda fırsatlar sunacak. Ama "herkesi ev sahibi yapma iddiası" yok bu sistemin. Hele devletin dargelirliyi destekleyerek ev sahibi yapacağı bir sistem hiç değil. Tarifi ve algıyı baştan doğru koyarsak, neticesi de daha iyi olur. Birçok insanı da, "gerçekleşmeyecek hayallere" daldırmamış oluruz.