Isınan ekonomi, soğuyan ekonomi

Ekonomik dengelerde ani değişiklikler olduğunda, beylik tanımlar da ortaya saçılır. İktisatçı olmayan ama ilgili insanlar da mevzuyu anlamaya uğraşırlar. Gelin bugün şu ekonominin ısınması veya soğuması meselesine bir göz atalım. Ekonomi nasıl ısınır? Yerel paranın değerlenmesi, devletin piyasaya para enjekte etmesi gibi durumlarda, tüketimde ani ve hızlı bir artış olur. Bu artış üretimle karşılanabilirse veya zaten ülkede üretim (arz) fazlası var ise, mesele yok. Ancak, artan talep yerli üretim yerine, ucuzlayan döviz yüzünden ithal mallara yönelmeye başlamışsa, ekonomi ısınıyor demektir. Tüketimin canlanması iyi bir şey, neden ısınan ekonomiyi soğutmak isterler diye düşünebilirsiniz. Ağırlıklı olarak ithal mallara yönelen tüketim uzun süre devam ederse, ülkenin ödemeler dengesinde bozulmaya ve daha çok dış borç ihtiyacına yol açabilir. Ülkemizde ekonomik ısınma, nisbi olarak son aylarda gözlemleniyor. Tüketim mali ithalatı yüzde 100'e yakın artmış durumda. Bilhassa çerden çöpten Çin malları her yeri istila etmiş durumda. Ancak bu ısınmanın tehlikeli boyutlarda olduğunu söylemek abartılı olur. Hadi soğutalım Ekonomiyi ısıtmak kolaydır ama soğutmak daha zor ve de risklidir. Tüketimi frenlemek için alınacak tedbirler, durgunluğa yol açabilir. Değerlenen yerel para (yani TL) ithalatın hızını kesebilir ama artan kur maliyetleri bu defa da enflasyonu arttırabilir. Türkiye'nin durumu daha da çetrefilli; ağır borç yükünün taşınabilir halde kalması için ekonominin büyümesi gerekiyor. Diğer tarafta ise enflasyon mücadelesi var. Büyümenin sadece ihracatla sağlanması mümkün olmadığı için, iç tüketimin de canlanması isteniyor. Ancak düşen enflasyon sebebiyle TL değer kazanınca, canlanan tüketim ağırlıklı olarak ithal mallara kayıyor. Bu durum da cari açığın artması demek. Ekonomi yönetiminin işi bu yüzden zor. Ekonomi de aynen insan metabolizması gibi. Bir hastalığı tedavi ederken verilen ilaçlar, vücutta başka bir yan etkiye yol açabiliyor. Neyse ki dalgalı kur var ve metabolizmanın, yani makro dengenin kendi seyri içinde dengeye gelmesine yarıyor.