Kur ve risk

Türkiye'de fertler veya şirketler kur riski ve bu riskin yönetimi konusunda pek tecrübeli değiller. Bu konuda gelişmiş bir türev piyasa'da yok. "Hedging" denilen ve kur riskinin dengelenmesini sağlayan enstrümanlar hem yaygın değil hem de derin bir piyasa olmadığı için fiyatlar ciddi bir maliyet unsuru olabiliyor. Son beş yıla gelinceye kadar bu ülkede ya kontrollü kur, ya da sabit kur sistemi uygulandı. Ve yüksek enflasyon ortamında baskı altında tutulan dövizin fiyatı hep düşük kaldı. Haliyle döviz borçlanan daima karlı, daha doğrusu kazançlı oldu. Şirketler döviz borç bulabildikleri ve türk lirası yatırım yaptıkları veya pozisyon aldıkları sürece kambiyo karları yazdılar. Şahislar için de durum benzer gelişti seneler boyunca. Döviz borcu olan, TL faize göre her zaman avantajlı çıktı. Lakin 2001'den itibaren geçilen dalgalı kur sistemi, döviz kurlarındaki oynaklığı ciddi bir risk unsuru haline getirdi. Zira kur seviyesini garanti eden bir Merkez Bankası yok artık. Düşen enflasyon ortamında parasal kazanç marjları da gerilemeye başladı. Gerçi reel faizler halen yüksek ama dövizle borçlanmak -kimi zaman cazip olsa da- artık bir risk unsuru haline geldi. Yine de... Türkiye ekonomisi büyüyor. Yabanı sermaye girişi devam ediyor. Cari Açık, büyüse de halen finanse edilebiliyor. Türk lirası da değerleniyor haliyle. Dövizle borçlanmak, izafi olarak hala cazip görünüyor. Ama fertlerin de, şirketlerin de döviz borcu alırken, dalgalı kur ortamında yaşadığımızı ve kur seviyesini garanti eden bir otoritenin (eskiden MB idi) olmadığını dikkate almaları lazım. Risk ile getiriyi birlikte mütalaa etmek gerekiyor. Son türbülansta olduğu gibi "ters rüzgara" yakalanma ihtimalini göz ardı etmemeleri iyi olur. Ve riski dengeleyecek, en azında kontrol edilebilir sınırlar içinde tutacak yöntemlere de biraz aşina olurlarsa, hem makul ölçülerde kambiyo karı yapabilirler, hem de "sermayeyi bir anda kediye yükleme" ihtimalini de bertaraf ederler. Para birimleri arasındaki değişimleri dikkate alarak yatırım yapmak veya borçlanmak, modern zamanların finanman yöntemlerindendir ama aynı modern zamanlarda "riski kontrol etmek" de en az getiri kadar önemseniyor.