Mortgage ile hayal değil ev satmak
Henüz ismi konusunda bir mutabakat sağlanmamış olsa da, "ipoteğe dayalı konut finansmanı" diyebileceğimiz "mortgage" sisteminin kanuni altyapısı şekillenmeye başladı. Hükümet bu yıl içinde yasayı yürürlüğe sokacak gibi görünüyor. Toplumda ev sahibi olma tabanını genişletecek bir uygulama mortgage. Konut sahipliği daha alt gelir gruplarına doğru genişleyecek. Ancak, yurdum insanının bir özelliği de illüzyona çabuk kapılması. Mortgage yasası ile ilgili haberler çıktı çıkalı, "herkes kira öder gibi ev sahibi olacak" inanışı giderek kuvvetlenmeye başladı. Hatta bu sistemin "sadece dar gelirliyi ev sahibi yapmak" gibi bir amacı olduğuna inanılmaya başlandı. Haliyle beklentiler de buna göre şekilleniyor maalesef. Mortgage sistemi tanımı gereği, ipotek edilme standartları taşıyan her evi -en ucuz evden en pahalı villaya- finanse etmeyi öngörür. Yani sadece dar gelirliyi ev sahibi yapma sistemi değildir. Tabii ki devlet sistemde dar gelirlinin ev almasını kolaylaştırıcı vergisel tedbirler vs. alabilir. Ama mortgage ile konut finansmanı yapacak bankalar her gelir grubuna kredi sağlayacaklardır. Adım adım... Sistem, yapısı gereği kendi finansmanını üretecek. İpotek senetleri menkulleştirilip tahvil-bono olarak satılacak ve elde edilen kaynak yeniden konut kredisi haline dönüşecek. Ödeyemeyen borçlunun ipotekli evi değerine göre satılacak, sistemdeki borç ödenecek. Sistemin özünde bu kapalı devre yapı var. Dolayısıyla, mortgage kanunu çıksa bile, hemen yarın herkes kredi alabilecek duruma gelmeyecek. Sistem kendisini besleyerek büyüyecek. Piyasanın oturması iki-üç yıl sürebilir. Bu sürede, mortgage kullanan sayısı önce binlerle ifade edilecek, sonra yüzbinlerle. Sistemin hızla gelişmesi için, arz tarafının, yani konut üretiminin de iyi çalışması lazım. Oysa Türkiye'de bitmiş konut stoku fazla değil. Bu sebeple, mortgage kanununun sadece bitmiş evlere değil, inşaat halinde olanlara da kredi verebilecek şekilde elden geçirilmesi, sistemin ölü doğmaması için elzem. Türkiye müteahhitle pazarlık yaparak değil, banka ile ödeme planı yaparak konut edinme dönemine girmeye hazırlanıyor. Acele etmeden, teenni ile inşallah...