Oyun kuralları eskidi

Amerikan ipotek piyasasının yarısını fonlayan iki dev şirket -Fannie Mae ve Freddie Mac- çatırdayınca, ekonomisi borç üzerinde yüzen ABD'de yer yerinden oynadı. Zira batma eşiğinde sallanan ve kurtarılmaları için Bush'un bile seferber olduğu iki şirket de, Kuzey Amerika ipotekli kredi piyasasının bel kemiğini oluşturan ve zaten devlet desteği ile kurulmuş olan, "sistemin göbeğinde" oturan şirketler... ABD'de, ipotek piyasasının likiditesini sağlayan ve bir anlamda piyasayı "dengeleyen" 3 adet devlet destekli konut finansmanı kuruluşu var: Fannie Mae, Ginnie Mae ve Freddie Mac... Bu 3 şirket, Amerikan ipoteğe dayalı menkul kıymetlerinin yaklaşık üçte ikisini ihraç ederler, elde ettikleri likidite ile de mortgage bankerlerini fonlarlar. Dolayısıyla, bu şirketlerin iflas etmesi, havada giden uçağın motorunun stop etmesi gibi bir şey... *** Amerikan ekonomisinde dönen finansal enstrüman toplamı 50 trilyon dolar... Bu, aynı tutarda bir borçlanma hacmi demek... Konut kredileri, taşıt kredileri, şirket tahvilleri, hazine tahvilleri, bireysel krediler ve kredi kartı borçlarından oluşan bu dev portföy, son yıllarda hızla artan menkulleştirme (seküritizasyon) araçlarıyla inanılmaz bir derinliğe ulaşmış durumda... CDO, CMO, ABD, MBS gibi karmaşık ve çok katlı türev ürünler, geometrik hızda arttı. Bu enstrümanlar yapıları gereği çok likit olmadıkları gibi, içerdikleri riskleri analiz etmek de kolay değil... Klasik denetleme ve risk ölçümleme kriterleri, bu karmaşık ürünler için çok yetersiz kalıyor. Bir de üstüne "risk iştahı" denen "çılgınlık" gelince, bir balon gibi şişen sistem patlamaya hazır bomba haline geldi. *** Önce ipotek bankerleri, sonra büyük bankalar derken, çatırdama sırası mortgage sisteminin ana kolonlarına gelince, tüm dünyada şafak attı. Fannie ve Freddie'nin çökmesi, önceleri sadece yüksek riskli subprime kredilerle sınırlı kalacak zannedilen bozulmanın yaygınlaştığını ve toplam mortgage piyasasının % 85'ini oluşturan prime kredilere de sıçradığını gösteriyor. ABD, eski kurallarla yeni oyunu yönetemeyeceğini ve kuralları yeniden yazması gerektiğinin farkında... Bernanke'nin geçen hafta "konut satın alanları koruyacak yeni kurallar geliyor" demesi, bunun göstergesi...