Psikolojik!

Piyasada estirilen "külliyen batıyoruz" havasının insanların psikolojisini etkilediğini ve tüketim ve yatırım kararlarını ertelettiğini söyleyip "krizin psikolojik yönü de var" diyoruz ya... Bazıları "ne krizi canım, her şey psikolojik!" dediğimizi zannediyorlar ve kızıyorlar. Bunun bir hurafe olduğunu, krizin gerçek ve ciddi olduğunu söylüyorlar. Halbuki "bu kriz psikolojik" başka şey, "psikolojik faktörler krizin hissedilen şiddetini artırıyor" başka şey... Kimsenin krizi hafife aldığı yok... İşsizliğin arttığı, büyümenin düştüğü, ihracatın hız kaybettiği ortadayken "kriz yoktur" diyenin aklından şüphe ederler. Lakin dürüst olalım: Ekim ayında koparılan fırtınanın, "bankalar Aralık'ta sendikasyonları yenileyemeyecek, şirketler dış borçlarını ödeyemeyecek" velvelesinin piyasayı ürküttüğü ve istisnasız herkesin içine büzüştüğü de bir vakıa değil mi? *** Siz "Türkiye önümüzdeki yıl 90 milyar dolar bulamazsa çöker" derseniz, "şirketler dış borçlarını ödeyemeyecek, devlet kredilere kefil olsun" diye bağırırsanız, işçi çıkaran her fabrikayı manşetlere çekerseniz, ahalinin morali de bozulur, psikolojisi de... Nitekim birçok insan, krizin etkileri kendisine yansımasa bile frene basıyor. 10 bin işçi çalıştıran bir şirket 200 kişiyi işten çıkarınca "işte krizin faturası" diye bağırırsanız, sokaktaki insan alışverişten vazgeçer, KOBİ "ne olur ne olmaz" diye vadesi gelen çekini erteler, esnaf vadeli mal satmaktan korkar. Piyasa on birim yerine otuz birim daralır. Bunun neresi hurafe? *** Türkiye, ihracat yaptığı ve finansman sağladığı ülkelerde piyasalar çöktüğü, varlıklar buharlaştığı, bankalar battığı için bir ekonomik daralma yaşıyor. Bir süre işsizlik artacak, kârlar düşecektir; sermaye maliyeti artacak, üretim yavaşlayacaktır. Ama bu ülkede çöken piyasalar, buharlaşan varlıklar, batan bankalar yok. O halde Amerika veya Avrupa'daki gibi devasa kurtarma planlarına ihtiyaç da yok... Hükümetin güveni sağlayıcı -stand by gibi- tedbirler alması, bankaların likiditesinin desteklenmesi ve istihdamı artırıcı, tüketimi destekleyici arızi tedbirler alması yeterli olacaktır. Biraz gecikse de, hükümetin bu yönde çaba gösterdiği ortada... Kriz psikolojik değil ama "batıyoruz" velvelesinin psikolojileri bozduğu da apaçık bir gerçek...