Vehim ve risk

Ekonomik faaliyetlerde risk algısı da risk analizi de temel kriterlerdendir. Tüccar da, yatırımcı da, borsacı da, bankacı da iktisadi kararlarını alırken, elde etmeyi hedeflediği getiri kadar maruz kalabileceği riskleri de hesaba katar; genellikle de ölçebildiği oranda riski alır. Tabii ki, risk iştahı yüksek olan, dolayısıyla daha cesaretli davrananlar olduğu gibi, muhafazakar, hatta aşırı tedbirli olanlar da vardır. Risk nedir? Alınması düşünülen, yatırım, alım-satım, ortaklık gibi bir iktisadi kararı etkileyebileceği varsayılan negatif unsurlar, gelişmelerdir. Bunlar, işin kendisiyle ilgili olabildiği gibi, çevre faktörleri diyebileceğimiz siyasi, toplumsal, coğrafi hatta iklimsel unsurlar, şartlar da olabilir. İşin veya yatırımın sahibi, bu riskleri akılcı ve analitik yöntemlerle anlamaya çalışır, bilahare de alacağı kararın getirisi ile üstleneceği riskin ihtimalini ve götürüsünü hesaplayıp kararını alır. Ekonomik kararlarda belirsizlik de en önemli risk faktörlerindendir. O sebepten, ekonomi aktörleri, siyasi veya iktisadi belirsizliklerin yoğunlaştığı dönemlerde hareketsiz kalmayı, mevcudu korumayı daha öne çıkarırlar. Yabancı 2007'ye girilirken, "özellikle yerli kötümser esnafının öncülüğünde", Türkiye'nin yakın geleceğinde siyasi bir belirsizlik olacakmış havası estirildi. Çifte seçim hikayesi ile, sanki ortalık toz duman olacakmış ve dört yıldır devam eden politik istikrar sona erecekmiş gibi bir algılama doğdu veya doğuruldu. Yabancı yatırımcı da, ilk anda bu yapay kaotik havadan etkilendi. Anayasa'da tarif edilmiş rutin bir seçim sürecini "rejim krizi" haline getirebilecek kadar yetenekli "komplo tacirleri", aklı selimin önüne geçer gibi oldu. Lakin, statüko elitlerinin ve "krizlerden ikbal devşirenlerin" kakofonik gürültüsü biraz yatışınca, ülke ekonomisinin hiç de zayıflamadığı, parametrelerin iyiye gitmeye devam ettiği, Hükümetin mali disiplini elinden bırakmadığı görüldü. Türkiye'nin geleceği hala vaatkar bir potansiyele sahipti. Dolayısıyla, -kötümser esnafının teranelerine rağmen- yabancı yatırımcı ibreyi yeniden bu ülkeye çevirdi. Son bir ayda Borsa'daki yükselişe, faizdeki ve dövizdeki düşüşe mana veremeyenlere şunu söylemek lazım: Aklı selim yatırımcılar, kaldıkları yerden bu ülkenin geleceğine yatırım yapmaya devam ediyorlar. Zira geleceği, komplo bezirganlarının hezeyanlarıyla değil, aklıselim ile öngörüyorlar.