Yeni TL ile enflasyon ilişkisi

Amerika'da bir talk show'da sunucu konuğuna "milyoner olmak istermisin" diye soruyor. Evet cevabını alınca da cebinden 1 milyon TL'lik bir banknot çıkarıp veriyor. Konuk, elindeki paranın "bir" dolar bile etmediğini anladığında da kahkahalar patlıyor. Bol sıfırlı Türk Lirası'nın trajik durumuna hazin bir örnek değil mi. Son 35 yılını enflasyon ve devalüasyonlarla, durmaksızın değer kaybederek geçiren bir ülkenin para biriminin varacağı nokta bu. Hükümet bir yasa ile TL'nin altı sıfırını 2005 başında atacak. Bu durumu, "ülkenin para birimi değerlenecek" diye düşünüp sevinenler olduğu gibi, "beyhude bir iş" gibi düşünenler de var. Doğruluk payları var mı ? Bakış açısına bağlı. Yıllardır banknotların üzerinde biriken sıfırlar, değersizleşmenin rakamsal bir ifadesidir sadece. Paranın satınalma ve yatırım yapma gücü azaldığı için, yani mutlak değeri düştüğü için nominal (itibari ) değeri değişmektedir. O halde, sıfırlar azalınca paranın değeri artmaz. Lakin, beyhude bir iş de değil tabii ki sıfır azaltmak. Parayı sürekli aşındıran enflasyon ve enflasyona yol açan makro sebepler etkisini yitirdikçe, sıfırlardan kurtulmak bir "sonuç işlemi" şeklinde tezahür ediyor. Geçiş nasıl olur? Az sıfırlı bir paranın psikolojik ve itibari fayda sağlayacağını aşağı yukarı herkes bekliyor. Bilhassa, sıfır saymaktan anası ağlamış bankacılar ve muhasebeciler. Diğer yandan, Yeni Lira'ya geçişte, yeni fiyatların hep bir üst değere "yuvarlanacağını", bunun ilk birkaç ay önemli bir "enflasyon etkisi" ne yol açabileceğini savunanlar da var. Mesela, 1.850.000 TL olan bir fiyat, yeni durumda 1,85 TL olmalı değil mi ? Halbuki fiyatın 2 TL'ye yuvarlanacağını, birçok üründe böyle yüzde 5 ile 20 artışlar olması durumunda, 2005 ilk yarısında bir enflasyon artışı (geçici de olsa ) yaşanabileceğini düşünüyorlar bu tezin sahipleri. Para'dan sıfır atılması çokça rastlanan bir durum değil. Bilimsel bir tahmin yapmakmümkün değil. AB'de Euro'ya geçiş, Rusya'da rubleden sıfır atılması, Brezilya'da para biriminin değiştirilmesi gibi örnekler var ama çok farklı şartların sonuçları hepsi de. Bizler de yaşayacağız ve göreceğiz.