Orta Asya'nın parlayan yıldızı: Türkmenistan

Sizler bu satırları okuduğunuz sıralarda ben kardeş ülke Türkmenistan'da olacağım. Başbakan Erdoğan ile yapacağımız iki günlük Türkmenistan ziyareti sırasında sizlere iki ülke arasındaki temaslar hakkında bilgi vereceğim. Başbakan'ın Türkmenistan yetkilileri ile yaptığı görüşmelerin perde arkasını aktarmaya çalışacağım. Bu yazımda ise sizlerle Türkmenistan'a ilişkin bir geniş ufuk turu yapmak istiyorum... Oğuz boyundan gelen Türkmenlerden adını alan Türkmenistan 27 Ekim 1991 yılında bağımsızlığını ilan etti. Türkmenistan'ın bağımsızlığını tanıyan ilk ülke ise Türkiye oldu. Nüfusu 4.6 milyon civarında olan Türkmenistan'da halkın yüzde 89'u Müslüman, yüzde 9'u Doğu Ortodoks, yüzde 2'si de diğer dinlere mensup. Türkmenistan'da Türkmence hakim. Halkın yüzde 72'si bu dili konuşuyor. Rusça yüzde 12, Özbekçe yüzde 9 civarında. Türkmenistan'ın sosyal açıdan en büyük özellikleri arasında okuma-yazma oranının yüksekliği ilk sıralarda yer alıyor. Erkeklerde okuma oranı yüzde 99, kadınlarda ise yüzde 97. Ekonomik göstergelerle ilgili birkaç rakama da bir göz atalım: Türkmenistan'da reel büyüme yüzde 16. Yıllık ihracat 2.4 milyar dolar civarında. İthalat ise 1.65 milyar dolara yakın. İhracat ürünlerinin içinde yüzde 33 ile gaz ilk sırada. Petrol yüzde 30, pamuklu kumaş yüzde 18, tekstil yüzde 8 oranında ihracattan pay alıyor. İthalatın yüzde 60'ını makine ve makine parçaları oluşturuyor. İthalat ürünleri içinde gıda maddelerinin oranı da yüzde 15 düzeyinde. Ukrayna, İran, Türkiye, Rusya, Kazakistan, Tacikistan, Azerbaycan ile ihracat yapan Türkmenistan ithalatını Ukrayna, Türkiye, Rusya Kazakistan'ın yanı sıra Almanya, ABD've Özbekistan'dan gerçekleştiriyor. Türkmenistan, Orta Asya'nın enerji kaynakları bakımından en zengin ve ekonomik potansiyeli en yüksek olan ülkesi. Özellikle petrol ve doğal gaz en önemli yer altı kaynaklarındandır. Çıkarılan petrolün kalitesinin çok yüksek olduğu Türkmenistan'da henüz işlenmemiş geniş petrol sahalarının bulunduğu biliniyor. Hazar Denizi havzası da dahil olmak üzere 21 trilyon metre küp doğal gaz ve 6.8 milyar ton petrol rezervine sahip olan bu ülkenin çok değişik türde maden yatakları da mevcut. Bu yataklar arasında sodyum sülfat, kükürt, sofra ve potasyum tuzları, iyot, brom, alçıtaşı, kil ve yapı taşları gibi madenleri sayabiliriz. Türkmenistan el değmemiş dev doğal gaz yataklarıyla ve petrolüyle Çin, ABD, Rusya ve Avrupa için önemli enerji kaynağı olarak görülüyor. Saparmurat Türkmenbaşı'nın ölümü Avrupa'nın Rus doğal gazına bağımlılığını azaltmayı sağlayacak Hazar enerji bölgesine bir doğal gaz boru hattıyla bağlantı kurulması yönündeki Avrupa ve Amerika rüyasını da canlandırdı. Türkiye ile Türkmenistan arasındaki doğal gaz iş birliğine gelince; bundan 6 yıl önce rafa kaldırılan Hazar Geçişli Türkmen Gazının Türkiye'ye getirilmesine ilişkin proje yeniden hayatiyet kazandı. Bu proje gerçekleştiği takdirde; Türkmen gazı, Azeri gazını taşıyacak Şahdeniz Boru Hattı'ndan Türkiye'ye getirilecek. Azerbaycan ile ortaklaşa yürütülen Şahdeniz projesinin bu yılın ortalarında tamamlanması bekleniyor. Türkiye ayağından sonra ikinci aşamada ise Türkmengazı Avrupa ülkelerine verilecek. Bu da gerçekleştiği zaman Türkiye dünyanın enerji koridoru haline gelecek. Türkiye ve Türkmenistan ilişkileri ise hem tarihî hem de ekonomik açıdan hep güçlü seyretti. Türkmenistan bugün Orta Asya'da Kazakistan'dan sonra Türk iş adamlarının en fazla yatırım yaptığı ülke durumunda. Türkiye'nin Rusya ile Mavi Akım enerji projesini imzaladığı zaman rahmetli Türkmenbaşı dönemin Başbakanı Mesut Yılmaz ve Enerji Bakanı Cumhur Ersümer'i eleştirmişti. Daha sonra AK Parti iktidara geldiğinde Başbakan Erdoğan ile çok iyi ilişkileri oldu. Şimdiye kadar 40'a yakın anlaşma, protokol ve mutabakat zabtı imzalayan Türkiye, eğitimden, imara kadar her türlü desteği bu ülkeye sağlıyor. Türkmenbaşı'nın geçen yıl 21 Aralıkta beklenmeyen ölümü ülkeyi seçime götürdü. 11 Şubatta yapılan seçimin sonucu bugünlerde belli olacak. Seçime 6 aday katıldı. Sandıktan en güçlü aday olarak Gurbanguli Berdimuhammedov'un çıkması bekleniyor. Belki de Başbakan Erdoğan'ın temasları sırasında Türkmenistan'ın yeni Devlet Başkanı ilan edilecek. Başbakan da bu ziyareti sırasında imkan sağlanması halinde yeni devlet Başkanını tebrik eden ilk lider olacak. Türkiye ile Türkmenistan arasında yeni iş birliği imkanlarının aranacağı bu gezi bölgedeki gelişmeleri değerlendirme açısından da bir fırsat olacak. Türkmenistan'la ilgili bir değerlendirme yaparak bugünkü yazıma son vermek istiyorum. 1991 yılında bağımsızlığını ilan eden bu ülkede o günden bu güne kadar ekonomik alanda büyük atılımlar yapılamadığı için Türkmenler bugün Orta Asya'nın en yoksul insanları arasında yer alıyor. Dileğimiz, en kısa zamanda Türkmenler hak ettiği refaha ve zenginliğe kavuşur.