Çir­kef­lik şart mı­dır?

Geçen haf­ta ya­şa­nan bir spon­sor­luk de­ne­yi­mi, iş, rek­lâm ve med­ya iliş­ki­le­ri­ni bi­raz gün ışı­ğı­na çı­kar­dı. Kuy­ru­ğu­na bas­mak, ümü­ğü­nü sık­mak, şan­taj, teh­dit gi­bi ta­bir­ler ko­nu­şul­du. Bun­la­rın te­mel iş mo­de­li ola­rak ba­zı ki­şi ve fir­ma­lar­ca yıl­lar­dır uy­gu­lan­dı­ğı ya­zıl­dı çi­zil­di. Bü­yük bir fir­ma "iki ucu kir­li değ­nek" du­ru­mun­da kal­dı. Eği­tim, ta­bi­atı icâ­bı, "nor­ma­tif" olu­yor. Bü­yük­ler, öğ­ret­men­ler, eğit­men­ler, ne­yin doğ­ru, ne­yin yan­lış ol­du­ğu­nu bi­li­yor ve kü­çük­le­re, ast­la­ra, öğ­ren­ci­le­re bil­di­ri­yor, bel­le­ti­yor­lar. Pa­zar­la­ma eği­tim­le­rin­de "müş­te­ri­ni­ze ve ra­ki­bi­ni­ze say­gı du­yun, on­la­rı ko­nuş­tu­run, iyi din­le­yin" di­yo­ruz. Hat­ta da­ha ile­ri gi­dip, "si­ze söy­le­me­dik­le­ri­ni de söy­let­me­li, de­rin din­le­me­li­si­niz" tav­si­ye­sin­de bu­lu­nu­yo­ruz. "Si­zin söy­le­te­me­di­ği­ni­zi on­lar ra­ki­bi­ni­ze ve­ya baş­ka müş­te­ri­le­re söy­le­ye­cek­tir, aman dik­kat!" de­yip, uya­rı­yo­ruz. Ra­ki­bi­ni­ze, müş­te­ri­ni­ze şan­taj ya­pın, onu kö­şe­ye sı­kış­tı­rın, gö­zü­nü bağ­la­yın, se­çe­nek­le­ri­ni sı­nır­lan­dı­rın, teh­dit edin, ça­mur atın, kan­dı­rın, al­da­tın de­mi­yo­ruz. La­kin ha­yat hiç de gül­lük gü­lis­tan­lık ya­şan­mı­yor, ga­li­ba. Ba­kı­yo­ruz, nor­ma­lin dı­şı­na çı­kan­lar, şir­ret­ler ka­za­nı­yor, ödül­len­di­ri­li­yor; na­zik­ler, ku­ra­la, ki­ta­ba uyan­lar kay­be­di­yor. Fut­bol­da bi­le, us­tu­rup­lu bir şe­kil­de ku­ral­la­rı zor­la­yan, ha­ke­me çak­tır­ma­dan ra­ki­be ça­ka­rak go­lü atan oyun­cu­lar al­kış­la­nı­yor. Ona bu­na çir­kef atan­lar, "müş­te­ri­yi kö­şe­ye kıs­tır­maz, zor­da ve dar­da bı­rak­maz­san kurt­la­rın ci­rit at­tı­ğı bu pi­ya­sa­da iş ya­pa­maz, ba­şa­rı­lı ola­maz­sın" de­me­ye ge­ti­ri­yor­lar. Kar­da yü­rü­yüp izi­ni bel­li et­me­mek de ay­rı bir hü­ner sa­yı­lı­yor. "Ne ya­pa­lım, her­kes böy­le", "pi­ya­sa bu­nu ge­rek­ti­ri­yor" gi­bi ba­ha­ne­ler de ca­ba­sı. Kı­lıç­la­rın çe­kil­di­ği, ta­raf­la­rın bir­bir­le­ri­ne şe­ref­siz, müf­te­ri, ya­lan­cı, utan­maz, şan­taj­cı gi­bi­sin­den ağır ke­li­me­ler­le it­ham­lar­da bu­lun­du­ğu si­ya­sî ve ti­ca­rî olay­lar he­nüz unu­tul­ma­mış­ken, bi­ri­le­ri­nin "ne bal ye­miş, ne de..." poz­la­rı­nı gö­rün­ce an­lı­yo­ruz ki, çir­ke­fe düş­me­mek, çir­kef­ten kur­tul­mak ko­lay de­ğil. Sa­hi­den, çir­kef­lik şart mı­dır; şir­ret­lik bir hak mı­dır? >> (Pazarola, pazartesi günleri yayınlanır.)