Demokrasi ne kadar demokrat?

Yeni yıla girerken çeşitli "En" listeleri yayınlanır. Bunlar ve çok satanlar türü listeler ne işe yarar, hiç merak ettik mi? Tüketici gerçekten hür mü, yoksa bir sürü mü? İnternet bir özgürlük mü, yoksa özgürlüğe bir perde mi? Müşteri alacağı mala mı, yoksa diğerlerinin ne yaptığına mı bakar? Çok satan mallar, kitaplar, filmler, (çok oy alan partiler) çok sattıkları için mi çok satar, yoksa gerçekten hak ettikleri, beğenildikleri için mi çok tercih alırlar? İnsan ister istemez, başkalarının neye ilgi duyduğunu, neyi tercih ettiğini görmek istiyor. Pazarda markette bile boş tezgâha kimse yanaşmazken, müşteri müşteriyi çekiyor, ahali kalabalıklara sokulup, kapış kapış kapışıyorlar. Şöhret şöhreti getiriyor. Ucu tercihlere dayanan pazarlama biliminde bu konu yıllardır tartışılıyor. Müşteri özgürce seçim yapar diyene de, tercihlerinin önceden tahmin edilebileceğini ileri sürenlere de, tercihlerine müdahale edilebildiğini iddia edenlere de rastlanıyor. Başarı tesadüf mü? İyi olan mı kazanıyor, yoksa işini beceren mi? Duncan Watts, 14.000 kişilik bir grup denekten, pek tanınmayan 48 parça müzik içeren bir internet sitesindeki şarkıları dinlemeleri, bireysel tercihlerini oylamaları ve dilediklerini indirmelerini istemiş. İlk yarıya giren (kontrol grubu) deneklerden gelen oy ve tercihler 48 şarkıya neredeyse eşit yoğunlukta dağılmış. Diğer yarısına ise, (deney grubu) tercihleri alınırken diğer deneklerin değerlendirmeleri de gösterilmiş. Bir de bakmışlar ki, bu gruptaki tercihler belli parçalarda yığıldıkça yığılmış. Tam emin olmak için, denekleri sekiz gruba ayırıp deneyi tekrarlanmışlar ve görmüşler ki, her grupta ayrı bir yoğunlaşma oluşuyormuş. Bir grupta birinci olan parça başka bir grupta kırkıncı olabiliyormuş. Yani, insanlar bir sürü gibi davranıyor, başkaları seçmiş ben de seçeyim havasına giriyorlarmış. Başarı için iyi olmak yetmiyor. Medya önemli. Sesi çok çıktığı sanılanın taraftarı da çok oluyor. Lâkin medyanın gerçekten demokrat olması da pek mümkün görünmüyor. > (Pazarola, pazartesi günleri yayınlanır.)