Nimet külfet dengesi

SGK ile özel hastaneler arasında sıkıntılar yaşanıyor. Her nimetin bir külfeti olduğu unutuluyor, külfet-nimet birbirine karışıp, "kimin eli kimin cebinde" belli olmuyor, dengeler bozuluyor. Ortada bir menfaat varsa, bunun bir de bedeli vardır. Bedelleri bazen biz öderiz, bazen de başkalarına ödetir, ödettiririz. Bir bedel ödemişsek bunun karşılığını da almak isteriz. Almazsak ayıp ederiz. Milton Friedman nimet-külfet konusunu dörde bölüyor: 1. Külfeti de nimeti de kendine durumlarda insan ince eleyip sık dokur. Kendi işinin başındaki girişimciler gibi, satıcıyla sıkı pazarlık eder. İyisini ucuza almaya, aldanmamaya, yanlış yere harcamamaya özen gösterir. Harcamalarında kaliteyi ucuza almaya bakar, hem "etkin" hem de "verimli" davranır. 2. Külfeti kendine, nimeti başkasına durumlarda (mesela hediye alırken) insan harcamada dikkatli davransa da, verimsiz olabilir. Hediyeyi alan hediyeyi beğenmeyebilir, değer vermeyebilir, hor ve verimsiz kullanabilir. Külfet nimete dönüşmeyebilir, değmeyebilir. 3. Nimeti kendine külfeti başkasına işlerde insan, ister istemez, "devlet-baba-patron sağolsun" havasına girebilir, har vurup harman savurabilir. En pahalısını, en kalitelisini ister. Aldığı hizmeti beğenmez. Hatta, görevlileri azarlar, dayılanır. Daha fazlasını ister. "Nerede bu devlet!" der, çağırır. 4. Nimeti de külfeti de başkasına durumlarda başkasının parası, başkaları için harcanır. Bu memlekette örneklerine bol bol rastlanır. Bu durumlarda geminin yüzdürülmesi esastır, ne nimete bakılır ne de külfete. Sonuçta ne etkinlik kalır ne de verimlilik... Bedel ödemeden menfaat elde etmek isteyenler, ödedikleri bedellerin karşılığını alamayanlar, hakkını aramayanlar, el kesesinden hovardalık yapanlar var oldukça... Vermeden almak, ekmeden biçmek, yatırmadan kazanmak, olmayan paraları harcamak, faturaları başkasına ödetmek başarının ölçüsü sayıldıkça... Külfetsiz nimetlerin her türlüsünün önü tıkanmadıkça ve "mutluluk benim olsun, bedelini sen öde" devri kapanmadıkça... İşlerimiz düze çıkmayacak. (Pazarola, pazartesi günleri yayınlanır.)