İşi değil, ilişkiyi yönet!

Atom altı parçacıklarının davranışları 1900'lü yıllardan beri inceleniyor. Her gün bu konuda yeni yeni buluşlar, ilerlemeler kaydediliyor. Bendeniz de kulaktan dolma da olsa bu konuyla ilgileniyorum. Çünkü "Kuvantum fiziği" yani "parçacıklar fiziği"nin atom altı parçacıkların (nötronlar, elektronlar, pozitronlar, mezonlar ve diğerleri) davranışları konusunda ortaya koyduğu prensipler, insanoğlunun gittikçe karmaşıklaşan hayatına yön vermede önemli ipuçları veriyor. Bu prensipler hemen her alanda olduğu gibi yönetim biliminde de yeni ufuklar açıyor, yeni modeller sunuyor. Malum "atomu en küçük parçacık" olarak kabul eden Newton fiziğinde atomlar arası ilişkiler tanımlanabilir, ölçülebilir, yönlendirilebilir özellikte idi. Mesela klasik üç topluda bilardo toplarını uygun şiddet ve yönde uygulanan kuvvetlerle büyük ölçüde yönlendirmek mümkündü. Üç topla oynandığı zaman kontrol daha mümkündü, ama çok topla oynananlarda oyun daha zorlaştı. Şimdi binlerce topla oynadığınızı düşünün. Bunun kontrolü âdeta imkânsız hale geliyor. Ve de artık işin içine ihtimal hesapları, oyun teorileri ve benzeri gibi daha kompleks, karmaşık çözümler gündeme gelmeye başlıyordu. İşte yönetimde eskiden eni, boyu, yüksekliği, katılan aktörleri daha belirli ortamlarda yapılıyordu. Bu şartlarda Newtoncu bir anlayışla yönetmek ve başarılı olmak mümkün oluyordu. Ulaşım, haberleşme yanında diğer birçok alanda yaşanan gelişmeler iş hayatını ve yönetimi yukarıda erbabına çok basit gelebilecek bilardo örneği ile ortaya koymaya çalıştığım gibi kontrolü mümkün olmayan sayıda topla oynanan bir oyuna dönüştürdü. Bu durumda yönetmekten vazgeçmek gibi bir lüksümüz olmadığına göre; "Ne yapmalıyız, kaynaklarımızı bu karmaşık ortamda en uygun şekilde nasıl kullanmalıyız?" sorusunun cevabını dünyanın kuruluşundan beri vermeye çalıştığımız gibi bugün de vermeliyiz. İşte bu durumda atom altı parçacıklarının davranış modeli imdada yetişiyor. "Kuvant'lar yani parçacıklar, birbirlerinden tam bağımsız olarak ve birbirlerine hiç zarar vermeden belli bir yerden aldıkları emre göre hareket ediyorlar" ve aslında tam bir karmaşıklık ve belirsizlik sergileyen bu davranış tarzından mükemmel bir uyum ve muhteşem bir düzen ortaya çıkıyor. İşte bu durum birçok bilim adamına çok çeşitli yönlerden ilham vermiştir. Yönetim bilimiyle uğraşanların vardıkları son nokta da şöyle özetlenebilir, ki buna yönetimde Quantum anlayışı denilmeye ve piyasada konuşulmaya başlandı: "İyi bir liderlik örneği sergileyerek, çalışanlarınızın beyin ve gönüllerine şirketinizin misyon ve vizyonunu tam olarak yerleştirdikten sonra, onları ne kadar serbest bırakır ve yetkilendirirseniz ve onların işlerini değil aralarındaki ilişkileri düzenlemeye ne kadar çok vakit ayırırsanız, gittikçe karmaşıklaşan iş hayatında o kadar başarılı olursunuz!" Biraz iddialı oldu ama, fena da olmadı bu özet ne dersiniz?