Kooperatif var kooperatifçik var! Engastan'ı var hakikisi var!

Kooperatifçilik konusunda 70'li yıllarda İsviçre'de yapılmış bir doktora çalışmasından bir anekdot. Sovyetler Birliği'nde komünist düzenin ilk yıllarında Parti Merkezi Üyeleri bütün köyleri dolaşarak Kooperatif kuruluş faaliyetlerine nezaret etmekteler. Emirle bir araya toplanan köylülere sorulur; "Yoldaşlar daha çok üretmek eşit paylaşmak daha mutlu yaşamak vs. için sizin köyünüzde de bir kooperatif kurulması uygun görülmüştür. Önce köyünüze bu 'Kolhoz'un kurulmasına itiraz edenler elini kaldırsın. Kimse itiraz etmediğine(!) göre Kooperatif kurulmuştur. Yoldaş İgor da kooperatifin başkanı olarak tayin edilmiştir. Kooperatifleşme konusunda gösterdiğiniz büyük ilgi ve istek bizleri gururlandırmış ve ilerisi için ümit vermiştir..." Çok az abartıyla hatırladığım bu. Doktorayı yazan bu örnekten hareketle kooperatifleri kuruluş tarzı açısından sınıflandırıyor; kuruluşu tamamen gönüllü olarak bir araya gelen ihtiyaç sahipleri tarafından gerçekleştirilen ve daha ziyade hür ve demokratik ülkelerde rastlananları "Gerçek Kooperatif" ya da "Kooperatif", kuruluşu tepeden inme tarzda olan ve o günkü deyimiyle "Demirperde ülkeleri"nde rastlananları ise "Pseudo Kooperatif" olarak tanımlıyor. Tercümeyi iyi yapmalı Şimdi bu 'pseudo' sıfatını Türkçe'ye çok iyi tercüme etmemiz gerekir ki mesele bilimsel tabana iyi otursun. "Pseudopot" yani midye cinsi hayvanlar için yaptığımız tercümeyi kullanırsak "Yalancı ayaklılar"dan hareketle "Yalancı Kooperatifler" desek uygun olmaz. Çünkü yalancılık insana ait bir sıfattır. Yalan söyleyen bir kuruluş olamaz. "Yalancıktan Kooperatifler" desek belki daha yakın bir anlam olur. Ama yine de yalancı sıfatının negatif etkisi hissedilir. O zaman benim aklıma Alaşehir'de kullanılan bir kelime geldi. Kelimeyi bir örnekle anlatayım. Çok sevdiğim bir arkadaşımın babası iyi bir ayakkabı ustasıydı. Hatta yürürken gıcır gıcır ses çıkaran körüklü çizmeleri bile imal ederdi. Ama kendisi fark edilir derecede kısa boyluydu.Yani fiziğini gören onun o ayakkabıları yapan usta olduğuna inanmakta güçlük çekebilirdi. İşte bu yüzden "Yalancıktan Usta" demek pek kibar kaçmayacağından ona lakap olarak "Engastan Usta" derlerdi. Bu kelimenin diğer bir kullanıldığı tarz; birisi doğruluğundan emin olunmayan bir şey söylediğinde ona "Essah mı diyon yoğsam engastan mı?" denir. Şimdi karar verebilirsiniz Bu sabah ekonomi sayfamızda "Kooperatiflere çeki düzen; Türkiye Tarım Kredi Kooperatiflerinin yeniden yapılandırılması için devlet düğmeye bastı, bazı kooperatifler birleştirildi, devlet tarafından tayin edilen Merkez Birliği Genel Müdürü beyanatında şunu şunu dedi..." şeklinde bir haberi okuyunca, okuyucular bizim kooperatiflerin türünü merak edebilirler diye yukarıdaki bilgileri paylaşmaya çalıştım. Artık kooperatiflerimizin "Essah mı, engastan mı" veya "gerçek mi pseudo mu" olduğuna karar verebilecek akademik kriterlere sahipsiniz. Bir faydası olacağına inanıyorsanız, bu konuya kafa yorun ve karar verin...