Lider kimdir?

İş ve çalışma hayatında özellikle son yirmi-yirmibeş yıldır yaşanan büyük değişimler herkesi derin derin düşündürüyor. Özellikle iş ve ticaret alanında eskiye oranla çok büyük belirsizlikler ve sürprizler yaşanıyor. Tarım çağında bir yeni buluş yüzyıllar boyu hükmünü sürdürürken, sanayi çağında bu süre on-yirmi yıllara düşmüştü. Ama şimdi bir buluşun ömrü neredeyse aylar, hatta -biraz abartılı olacak ama- günler seviyesine düşüyor. Bütün bu olup bitenler rekabeti acımasız, vahşi, hatta ruhsuz bir terminatör haline getiriyor. İş hayatı artık Oxford-Cambridge arası klasik kayık yarışları tarzından, azgın nehirlerde yapılan rafting yarışlarına benziyor. Ekonomik hayatın azgın dalgalarına dayanabilmek, devrilmemek boğulmamak eskisi kadar kolay olmuyor. Böylesi azgın sularda bütün herkesin katılımını ve inisiyatif kullanmasını gerektiren günümüz iş hayatında, yönetimde de buna uygun yeni anlayışlar, modeller, rol modelleri, davranış tarzları konusunda kafa yoruluyor. Mesela bundan önce de bahsettiğim Dana Zohar "quantum fiziği" temel bilgisinin üzerine koyduğu psikoloji ve teoloji (din) masterlarıyla yönetimde "Aklı yeniden kurmanın" gereğinden bahsediyor. Aynı isimli kitabının sonunda "quatum yönetim anlaşıyı"nı savunuyor. Bunun gerçekleşmesi için "hizmetkâr lider"e ihtiyaç olduğunu savunuyor. "Matematik-mantık zeka" (IQ) yanında "duygusal zeka" (EQ)'nun, bunun da ötesinde "Manevi zeka"nın (SQ) bu tür liderlerde bir arada bulunması gereğini savunuyor. Yönetim konusunda en çok satan kitaplardan olan "Etkili insanların (liderlerin) Yedi Alışkanlığı" kitabının yazarı Stephen Covey, en son kitabı "Sekizinci Alışkanlık"ta olgunluk, bütünlük, ahlaklı olma ve benzeri sosyo-psikolojik temellere dayandırdığı liderlik modeline aynı ismi vermiş: "Hizmetkâr liderler"... Hint asıllı bir Amerikalı olan Kheki Bhote ise, yönetim pramidini tersine çevirmeyi ilk öneren yönetim uzmanı. Müşteriyi baş tacı yapma gereğinden yola çıkarak yöneticiyi en alta koyuyor ve ona "lider" olmasını tavsiye ediyor. Hatta o makalesinde "The Leader as servant=Hizmetçi olarak lider" kavramını ilk olarak ortaya koyuyor. Bundan bindörtyüz yıl önce, bir Binzans elçisi Medine'ye gelir ve Peygamber Efendimizle görüşmek ister. Bulundukları evi gösterirler. Elçi eve girer ve bir kişinin ayakta olduğunu ve oturanlara hizmet ettiğini görür ve sorar: -Ey Kureyş kavmi! Sizin lideriniz kimdir? O anda eshabına hizmet etmekte olan Yüce Peygamberimiz, yüksek tevazularıyla şöyle cevap buyururlar: "Seyyidül kavmü hadimühüm" yani "Bu kavmin lideri onlara hizmet edendir..." Cüretimiz hoş görülsün: "Kutlu Doğum Haftanız, mutluluklara vesile olsun..."