Bağ-Kur emekli aylığında farklılık nedenleri

Bilindiği gibi Bağ-Kur'a sigortalılar, kanun ile belirlenen basamaklar üzerinden prim ödemektedirler. Sigortalılarının prim ve aylık tutarlarına esas olan göstergeler toplam (24) basamak olarak belirlenmiştir. Son günlerde sizlerden gelen sorularda, aynı basamak üzerinden prim ödeyerek emekli olanlara farklı aylık bağlandığı, bu farklılığın nedeninin açıklanması istenmektedir. Örneğin İstanbul'dan yazan Fatma Çabuk 1992 yılında 15 yıl 29 gün ile 11. basamaktan emekli olduğunu, kendisi gibi 11. basamaktan emekli olan bir başka hanım arkadaşının yaklaşık on milyon daha fazla aylık aldığını belirttikten sonra bunun nedenini açıklamamızı istemektedir. İlk bakışta anormal gibi görülen bu durum doğrudur. Yani, ayni basamaktan emekli olan herkesin aynı miktarda aylık alabilmesi mümkün değildir. Emeklilik aylığı bağlanmasına esas teşkil eden basamak ile birlikte, aylık miktarını belirleyen başka unsurlarda vardır. Yaşlılık aylığı bağlanmasını düzenleyen kanun maddesinde, Bağ-Kur'dan yaşlılık aylığına hak kazanabilmek için en az 25 tam yıl prim ödenmesi gerekmektedir. Emeklilikte kademeli geçişi düzenleyen son yasalar ile ayrıca yaş hadleri de getirilmiştir. Ancak konumuz yaş hadleri olmadığından ve daha önce ayrıntılı açıklamalar yaptığımızdan bu konuya değinmeyeceğiz. Kanuna göre, 25 yıldan az olan her bir yıl için aylık bağlama oranı yüzde bir düşürülmektedir. Belirli bir yaş sınırını geçerek kanunun eski hükümlerine göre en az 15 tam yıl prim ödeyen ve emekli olmaya hak kazanan sigortalıların aylık bağlama oranı yüzde 10 düşürülmektedir. İşte bu nedenden dolayı, aynı basamaktan aylık bağlanan kişilerin aylık bağlama oranı ve dolayısıyla emeklilik aylığı miktarı farklı olmaktadır. Örneğimizdeki sigortalı 15 yıl 29 gün ile 11. basamaktan aylığa hak kazanmıştır. Bir başka bayan ise belki 19 yıl ile yine 11. basamaktan aylığa hak kazandığı için, eline geçen aylık miktarı farklı olacaktır. Çünkü ikinci sigortalının aylık bağlama oranı yüzde 4 daha fazla olacaktır. Bağ-Kur'da emekli aylıklarının farklı olmasının bir başka nedeni yine prim ödeme süresi ile ilgilidir. 25 tam yıldan fazla ödenen her yıl için aylık bağlama oranı yüzde bir artırılmaktaydı. Ayrıca kadınlar için 50 ve erkekler için 55 yaşı geçen her yıl için aylık bağlama oranı yine yüzde bir artırılmaktaydı. İşte bu nedenlerden dolayı aynı basamak üzerinden emekli olan iki kişinin aylığında farklılık meydana gelmektedir. Örneğin 25 tam yıl prim ödeyen ve 55 yaşında emekli olan bir erkek sigortalı ile 30 tam yıl prim ödeyen ve 58 yaşında emekli olan bir başka erkek sigortalının aylık bağlama oranı ikincinin lehine olmak üzere yüzde sekiz fazla olacaktır. Bu kişiler aynı basamak yükseltme sistemi nedeni ile aynı basamak üzerinden emekli olsalar bile aylıkları aynı miktar da olmayacaktır. Mali müşavirlerin denetim yetkisine iptal Sosyal Sigortalar Kurumu ile Türkiye Serbest Muhasebeci Mali Müşavir ve Yeminli Mali Müşavirler Odası (TURMOB) arasında yapılan protokol gereği eski adı ile ölçümleme olan asgari işçilik tespitine yönelik olarak Serbest Muhasebeci Mali Müşavir ve Yeminli Mali Müşavirlere denetim yetkisi verilmiştir. Uygulamanın usul ve esasları ise 5 ve 10 Seri No'lu Sigorta Primleri Takip ve Tahsilat Genel Tebliğlerinde açıklanmıştır. Söz konusu tebliğlere karşı açılan davada Danıştay önce yürütmeyi durdurma kararı vererek Serbest Muhasebeci Mali Müşavir ve Yeminli Mali Müşavirlerin denetim yetkilerini durdurmuştu. Ancak Danıştay 10. Dairesi yürütmeyi durdurma kararını reddediği için Serbest Muhasebeci Mali Müşavir ve Yeminli Mali Müşavirler teminat çözümü ve özel bina işlerinde rapor yazmaya devam ediyorlardı. Bu kez Danıştay İdari Daireler Genel Kurulunun 19.04.2002 tarih, E.2000/2787, K.2001/1185 sayılı kararı ile, 506 sayılı Kanunun 130. maddesi ile bu Kanunun uygulaması bakımından teftiş, kontrol ve denetleme yetkisinin sigorta müfettişlerine ait olduğunun hükme bağlandığı, dolayısyla teminat ve hakedişlerin iade edilebilmesi için defter ve belgeleri inceleme yetkisinin sigorta müfettişlerine ait olduğu yönündeki 10. daire kararını onaylamamsı üzerine söz konusu tebliğlerde geçen Serbest Muhasebeci Mali Müşavir ve Yeminli Mali Müşavirlerin kayıt tetkiki yapabileceklerine ilişkin hükümleri yürürlükten kaldırılmıştır. Danıştay İdari Daireler Genel Kurulunun bu kararı denetimin özelleştirilmesi için yapılan çalışmaların önüne geçmiştir. Ancak Sosyal Sigortalar Kurumunun müfettiş eksikliği veya müfettişlerin önüne çıkarılan engeller işlerde yığılmaya neden olacaktır. Danıştay'ın bu kararından sonra teminat çözümünün hızlandırılması için Sosyal Sigortalar Kurumu Yönetiminin acil önlemler alması gerekmektedir.