Bağ-Kur sigortalılık süresinin tespiti

Bilindiği gibi Bağ-Kur sigortalılığı üç temel kayıt üzerine dayandırılmıştır. Bunlar sırasıyla, vergi kaydı, esnaf ve sanatkar sicil kaydı ve kanunla kurulu meslek odaları kaydıdır. Bağ-Kur sigortalılığının tespitinde bu üç kayıt türü esas alınarak işlem yapılmaktadır. Bağ-Kur sigortalılarının karşılaştığı başlıca sorunlardan birisi, bağımsız çalışmanın en önemli unsuru olan vergi dairesi kaydı sona erdirilmekle birlikte, esnaf ve sanatkar sicil kaydı ile meslek kuruluşu kaydının devam ediyor olmasıdır. Vergi kaydının sona ermesi Vergi dairesi kaydı kapatıldığı halde meslek odası ile esnaf ve sanatkar sicil kaydının kapatılmaması sebebiyle sigortalıların fiili çalışmaları devam etmediği halde bu kişilerin Bağ-Kur sigortalısı oldukları gibi bir durum oluşmaktadır. Bağ-Kur sigortalılığının asli unsuru kendi nam ve hesabına bağımsız çalışmadır. Sigortalılığın tespiti için bu asli unsurun aranması gerekmektedir. Bağ-Kur Genel Müdürlüğü bu ve benzer sorunlarla karşılaşılması durumunda yapılacak işlemlere esas olması için 1995/11 numaralı Genelgeyi yayımlamıştır. Söz konusu genelgeye göre; Gelir vergisi mükellefiyetinin başladığı tarihten önce meslek kuruluşu kaydı veya esnaf ve sanatkar sicil kaydı olanların, bu sürede kendi nam ve hesabıma bağımsız çalışması olmadığını belgelendirmeleri halinde, vergi kaydının başladığı tarih Bağ-Kur sigortalılığının başlangıcı sayılacaktır. Söz konusu belgelendirme işlemi, meslek kuruluşlarından, esnaf ve sanatkar sicil memurluğundan, vergi dairesinden, belediyeden veya ilgili herhangi bir resmi kuruluştan yapılabilir. Aynı şekilde, vergi mükellefiyeti sona erdikten sonra meslek odası veya esnaf ve sanatkar sicil kaydı devam edenlerinde yukarıda sayılan kurum ve kuruluşlardan alacakları belgelerle kendi nam ve hesabına çalışmanın olmadığını ispatlamaları halinde vergi kaydının son bulduğu tarih sigortalılığın sonu sayılacaktır. Birden çok vergi kaydı olanlar Vergi kaydı esas alınarak sigortalılık süresi belirlenirken bazı durumlarda sigortalıların birden fazla vergi başlangıç ve bitiş tarihi olabilmektedir. 1995/11 nolu genelgeden yararlanmak isteyen sigortalıların birden fazla vergi dönemi olması halinde istedikleri dönem için sigortalılık talep edemezler. Örneğin; 1 Ocak 1992-31 Aralık 1995 devresi ile 1 Ocak 1997-31 Mayıs 2000 döneminde vergi mükellefiyeti olan bir kişi bu dönemlerden birisini tercih ederek sigortalılık tespiti yaptıramaz. 1995/11 nolu genelgeden yararlanmak istiyorsa vergi mükellefiyetinin bulunduğu iki döneminde primlerini ödemek zorundadır. Şahıs şirket ortaklarından şirketle ilgi kalmayan ancak, meslek odası kaydı ile sigortalılığı devam edenlerin, meslek kuruluşlarından, esnaf ve sanatkar sicil memurluğundan, vergi dairesinden, belediyeden veya ilgili herhangi bir resmi kuruluştan alacakları belge ile çalışmasının olmadığını kanıtlaması durumunda şirket ortalığından ayrılış tarihi sigortalılığın sonu kabul edilecektir. Vergi kaydı olmadan prim ödeyenler Meslek odası kaydı veya esnaf ve sanatkar sicil kaydına dayanarak Bağ-Kur sigortası primlerini ödeyen sigortalıların ödedikleri primler ne olacak. Bu süreler sigortalılık süresinden kabul edilip emeklilik işlemlerinde değerlendirilmeyecek mi? 1995/11 numaralı genelge bu konuya şöyle bir çözüm getirmiştir: Zorunlu sigortalılık süresi yeniden tespit edilen sigortalıların, sigortalılık süresi olarak değerlendirilmeyen meslek kuruluşu kaydı ile esnaf ve sanatkar sicil kaydının devam ettiği süre içindeki prim ödemeleri, sigortalı veya hak sahiplerinin talepleri halinde, isteğe bağlı sigortalılık süresi olarak değerlendirilmektedir. Vergiden muaf olanlar Kendi nam ve hesabına bağımsız çalışması olduğu halde gelir vergisinden muaf olan esnaf ve sanatkarların durumu ne olacak? Bağ-Kur sigortalılığının tespitinde her zaman vergi kaydı esas alınırsa bu durumda olanların sigortalılık kapsamı dışında tutulması gerekir. Ancak, gelir vergisinden muaf olanların sigortalılığının başlangıç ve bitiş tarihleri meslek kuruluşları ile esnaf ve sanatkar sicil kayıtları esas alınarak belirlenmektedir. Bu konu ile ilgili son olarak vergi ter tarihinden sonra Bağ-Kur sağlık yardımlarından yararlananların sigortalılıklarının ne zaman sona bulacağına bakalım. Bilindiği gibi Bağ-Kur'dan sağlık yardımı alan sigortalılar sağlık karnelerini yıllık olarak vize ettirmektedirler. Vergi terk tarihinden sonra salık karnesi vizesi devam ettiği için sağlık yardımı alan sigortalının durumu ne olacak? Bu durumda sigortalının Bağ-Kur sigortalılığı sağlık karnesi vize bitiş tarihi esas alınarak sona erecektir. Örneğin; 25 Mart 2005 tarihinde sağlık karnesini vize ettiren bir sigortalının sağlık karnesi 25 Mart 2006 tarihine kadar geçerli olacaktır. Ancak bu sigortalı kendi nam ve hesabına çalışmasını 30 Eylül 2005 tarihi itibarıyla sonlandırmıştır. Fakat, vergi, terk tarihinden sonrada sağlık yardımı alamaya devam etmiştir. Bu durumda söz konusu kişinin sigortalılığı sağlık karnesi vize bitiş tarihinde sona erecektir. (Not: Kayseri'den yazan M. Aslan adlı okuyucumuzun sorusuna cevap olarak bu yazı hazırlanmıştır)