Bağ-Kur'da basamak yükseltme haksızlığı

8 Eylül 1999 tarihinde yürürlüğe giren 4447 sayılı yasa ile Bağ-Kur basamak yükseltme sisteminde önemli değişiklikler yapıldı. Basamak yükseltme sisteminde yapılan değişikliklerin bir çoğu gerekli ve yerinde olmasına rağmen, birçok sigortalı için haksızlığa da neden olmuştur. Basamak yükseltme ile ilgili olarak okuyucularımızdan aldığımız şikayetleri birkaç kez köşemize taşıdık. Ancak 57. hükümetin Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanları bu şikayetleri görmezden geldiler. Bağ-Kur Genel Müdürlüğü ise gönderdiği bir açıklamada, 1997 yılında 10 basamak birden yükseltmeye imkan tanıyan yasa çıkarıldığı gerekçesi ile yeni uygulamanın herhangi bir haksızlığa yol açmadığını, bu nedenle yeni yasanın uygulanmaya devam edeceğini duyurdular. Yeni kurulan hükümetin bu günlerde çalışma hayatı ve sosyal güvenlik alanında ciddi hazırlıklar içinde olduğunu basın yayın organlarından takip eden mağdur sigortalılar bizim vasıtamız ile seslerini Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Murat Başeskioğlu'na duyurmak istemektedirler. Bağ-Kur sigortalılarının şikayetine neden olan uygulama nereden çıkmaktadır? 1475 sayılı Bağ-Kur Kanunu'nda değişiklik yapılmadan önce, Bağ-Kur kapsamına giren bir sigortalı ilk tescil sırasında onikinci basamağa kadar seçme hakkına sahipti. Eğer sigortalı ilk girişte tercihini belirtmemişse birinci basamaktan başlatılıyor ve altıncı basamağa kadar sigortalının tercihine bırakılmadan otomatik olarak her yıl basamak yükseltilme işlem kurum tarafından yapılıyordu. Yedinci basamak ile onikinci basamak arasında ise, sigortalının her bir basamakta en az iki yıl beklemek ve talepte bulunmasına bağlı olarak yükseltme işlemi gerçekleşiyordu. Onüçüncü basamaktan yirmidördüncü basamağa kadar ise, yıl da bir defa yine sigortalının talebine bağlı olarak basamak yükseltme işlemi yapılıyordu. 4447 sayılı Kanun ile 1479 sayılı Bağ-Kur Kanunu'nda yapılan değişiklik ile, birinci basamaktan onikinci basamağa kadar, sigortalının talebine bakılmaksızın, her yıl otomatik basamak yükseltme zorunluluğu getirildi. Onüçüncü basamaktan yirmidördüncü basamağa kadar ise, herbir basamakta en az iki yıl beklemek şartı ile ve sigortalının talep etmesi halinde basamak yükseltebilme imkanı tanındı. İlk bakışta bu değişiklik çok masum gibi görünmektedir. Ancak Eylül 1999 tarihine kadar, iki yıl bekleyerek bir basamak atlaması yapan ve on ila onüçüncü basmaklarda bulunan sigortalılar ciddi bir haksızlık ile karşı karşıya kaldılar. Bu durumda olanlar eski yasa hükümlerine göre iki yılda bir basamak yükseltme aşamasını geçmiş veya geçmek üzereyken, yeni kanun ile onüçüncü basamaktan sonra tekrar iki yıl bekleme zorunluluğu getirildiği için, herbir basamakta iki yıl beklemeye devam edecekler. Böylece yüksek basamaklara çıkarak daha fazla prim ödeyerek daha yüksek emeklilik aylığı alma şanslarını da kaybetmiş olmaktadırlar. 4447 sayılı yasa hazırlanırken 6 ila 12. basamaklarda iki yılda bir yükseltme yapan ve 12. basamaktan sonra her yıl basamak yükseltecek olan sigortalılar için ek bir önlem alınmış olsaydı bu sorunlar yaşanmayacaktı. Bu uygulama yüksek basamaklara çıkışı yavaşlattığı ve hatta mevcut sigortalılar için imkansız hale getirdiği için, Bağ-Kur'un prim kaybına da neden olmaktadır. Bu açıdan ayrıca eleştirilmektedir. Zira Bağ-Kur ile ilgili yapılan araştırma ve çalışmaları incelediğimizde, yüksek basamaklarda bulunan sigortalı sayısı yok denecek kadar az olduğu için, kurumun prim gelirlerinin düşük olduğu ciddi biçimde ileri sürülen tezlerden birisidir. Bağ-Kur Genel Müdürlüğü'nün 1997 yılında bir defaya mahsus 10 basamak birden yükseltme hakkı veren yasaya dayalı savunması gerçekçilikten uzak görünüyor. Zira, 1997 yılında basamak yükseltme sisteminde herhangi bir değişiklik yapılmadı. Sadece parası olanlara 10 basamak yükseltin ve toplu olarak parasını ödeyiniz dendi. Sosyal sigorta tekniği ile bağdaşmayan bu uygulamayı gerekçe göstermek yanlış olacaktır. Yeni Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanının Sosyal Güvenlik Kurumlarının tek çatı altında toplanması çalışmalarını yürüttüğü şu günlerde bu konuyu tekrar gözden geçireceğini umuyoruz.