Bayram ve genel tatil günleri çalışma

Bayram tatili sebebiyle bugünkü yazımızda günün anlamına uygun olarak "Ulusal Bayram ve Genel Tatil Günlerinde Çalışma" konusuna temas edeceğiz. Bilindiği gibi 4958 sayılı İş Kanunu bayram ve genel tatil günlerinde çalışma konusunu mülga 1475 sayılı İş Kanununa paralel düzenlememiştir. Bu demek ki, ulusal bayram ve genel tatil günlerinde işçilerin çalışmasıyla ilgili uygulama yaklaşık 30 yıldır uygulanmaktadır. Ancak, 4958 sayılı İş Kanunu'nda bayram günleri çalışmayı işçinin onayını almaya bağlamıştır. İş Kanunu'nun 44'üncü maddesinde "Ulusal bayram ve genel tatil günlerinde işyerlerinde çalışılıp çalışılmayacağı toplu iş sözleşmesi veya iş sözleşmeleriyle kararlaştırılır. Sözleşmelerde hüküm bulunmaması halinde söz konusu günlerde çalışılması için işçinin onayı gerekir" denilmektedir. Görüldüğü gibi bayram ve genel tatil günlerinde çalışılıp çalışılmayacağının işçi ile işveren arasında yapılan hizmet sözleşmesinde belirtilmesini kanun şart koşmuştur. Keza toplu iş sözleşmesi uygulanan işyerlinde ise işçileri temsilen işçi sendikalar ile işverenler arasında yapılan sözleşmelerde bu konu karara bağlanacaktır. Pratik hayatta toplu iş sözleşmesi uygulanan işyerleri dışında iş sözleşmelerine milli bayram ve genel tatil günleri çalışma yapılıp yapılmayacağı konusunda herhangi bir hükme yer verilmemektedir. Bu gibi durumda İş Kanunu işçinin rızasını aramaktadır. İş sözleşmesinde ulusal bayram ve genel tatil günleri çalışma yapılıp yapılmayacağı konusunda bir düzenleme yoksa, işçinin kabul etmesi halinde bayram ve genel tatil günlerinde çalışma yaptırılabilecektir. Tatil günleri Ulusal Bayram ve Genel Tatil Günleri, 2429 sayılı kanunla belirlenmiştir. Buna göre, yılbaşı 1 gün, Cumhuriyet Bayramı 1.5 gün, 23 Nisan Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı, 19 Mayıs Atatürk'ü Anma Gençlik ve Spor Bayramı ile 30 Ağustos Zafer Bayramı 1'er gün olarak belirlenmiştir. Bu arada Ramazan Bayramı 3.5 gün, Kurban Bayramı ise 4.5 gün olarak tatil kabul edilmiştir. 29 Ekimde özel işyerlerinin kapanması zorunludur. Mahiyetleri itibariyle sürekli görev yapması gereken kuruluşların özel kanunlarındaki hükümler saklıdır. 29 Ekim günü özel işyerlerinin kapatılması gerekirken buna uymamanın müeyyidesi kanunda gösterilmemiştir. Yargıtay'da kanunsuz suç ve ceza olmaz prensibinden hareketle buna ilişkin davaları reddetmektedir. 29 Ekim dışında kalan diğer genel tatil günlerinde çalışılıp çalışılmayacağına ilişkin düzenlemeler hizmet akitlerinde veya toplu iş sözleşmelerine konulabilir. Eğer, yazılı hizmet akdi yapılmamışsa veya buna ilişkin bir hükme hizmet akitlerinde yer verilmemişse, işverenler bu günlerde işçilere kanunda belirtilen zamlı ücreti ödeyerek çalıştırabilir. Bayramda çalışmaya zamlı ücret 4857 sayılı Kanun kapsamına giren işyerlerinde çalışan işçilere, kanunlarda ulusal bayram ve genel tatil günü olarak kabul edilen günlerde çalışmazlarsa, bir iş karşılığı olmaksızın o günün ücretleri tam olarak ödenir. Bayram günleri tatil yapmayarak çalışan işçilere normal ücretleri dışında ayrıca çalışılan her gün için bir günlük ücreti ödenecektir. Görüldüğü gibi, ulusal bayram ve genel tatil günü olarak kabul edilen günlerde çalışılması halinde, normal ücretinin dışında ayrıca çalışılan her gün için bir günlük ücreti ödenecektir. Yüzde usulünün uygulandığı işyerlerinde işçilerin ulusal bayram ve genel tatil ücretleri işverence işçiye ödenir. Bu işyerlerinde işçinin elde ettiği haftalık yüzde ücretlerinin altıya bölünmesi ile elde edilen günlük ücrettir. Bu şekilde hesaplanan ücret, milli bayram veya genel tatil günlerinde çalışan işçiye ödenecektir. 2429 sayılı Ulusal Bayram ve Genel Tatiller Hakkında Kanun'da, milli bayram ve genel tatil günleri cuma günü sona erdiğinde müteakip cumartesi gününün tamamının tatil olacağı hükme bağlanmıştır. İş Kanununa göre, işçinin yıllık izin hakkını kullanırken, yıllık izine rastlayan hafta tatili ve genel tatil günlerine ait ücreti de ayrıca ödenecektir. Normal ücret, hafta tatili ücreti ve genel tatil ücreti genellikle ay sonunda ödendiği halde, izin ücreti, izin kullanmadan önce peşin olarak ödenecektir. Örnek Yargıtay kararları 9. Hukuk Dairesi E. 1984/7250, K.1984/8414, T. 27.09.1984 ÖZET: Aylık maktu ücrete, çalışılmayan genel ve hafta tatili ücretleri de dahildir. Hafta ve genel tatillerde çalışma halinde bir kat fazlası ile ödeme yapılır. 9. Hukuk Dairesi E. 2001/20301, K. 2002/289, T. 17.01.2002 ÖZET: Ulusal Bayram ve Genel Tatil ücretini düzenleyen 1475 Sayılı İş Kanunu'nun 42.maddesinde yer alan "bir kat fazlasıyla" sözcüklerinin çalışma karşılığı olmaksızın ödenen ücrete ilave bir yevmiye şeklinde yorumlanması gerekir. 9. Hukuk Dairesi E. 1990/8240, K. 1990/8240, T. 13.7.1990 ÖZET : Davacının, 1.3.1989 tarihinden sonraki kısmı 1.3.1989 ile 28.2.1991 tarihleri arasında yapılan 12. dönem işletme toplu iş sözleşmesine tabi olması gerekir. Bu toplu iş sözleşmesinin normal çalışma süresi başlıklı 25. maddesinde normal çalışma süresi günde 8.5 saat, haftada 5 gün ve 42.5 saat olarak gösterildikten sonra işçilere bu çalışmaları karşılığında 45 saat üzerinden ücret ödeneceği öngörülmüş ve haftada 2 gün tatil hakkı tanınmıştır. Aynı maddenin (a) fıkrasında da akti tatil günlerinde çalıştırılan işçilere o günden önceki hafta içinde haftalık normal çalışma süresini fiilen tamamlayıp tamamlamadıklarına bakılmaksızın haftalık normal çalışma süresini 45 saate tamamlayan çalışmalar için normal mesai ücretleri üzerinden 45 saati aşan çalışmalar için ise, %80 zamlı ödeme yapılacağı hükme bağlanmıştır. Buna göre normal haftalık çalışma süresi 42.5 saat olan işçiye bu çalışması için 45 saat üzerinden ücret ödenecek ve akti tatil gününde de çalıştırılmış ve bu çalışması ile birlikte haftalık çalışma süresi 45 saati geçmemiş ise, 42.5 saat ile 45 saat arası için normal mesai ücreti ödenecektir. Aradaki bu süre fazla mesai sayılmayacaktır. Fazla mesai ödemesi ancak akti tatil günü çalışmış olsa dahi haftalık çalışma süresi 45 saati aşması halinde aşan süre için söz konusu olacaktır. 26. maddede ise, vardiyalı çalışmalar düzenlenmiştir. Bu maddenin 3. paragrafında; üçlü vardiya çalışmalarında normal çalışma süresinin günde 7.5 saat, haftada 5 gün ve 37.5 saat olduğu belirlendikten sonra işçilere bu çalışmaları karşılığında 45 saat üzerinden ödeneceği kabul edilmiştir. Bunu takip eden fıkrada da üçlü vardiya çalışmalarında işçilerin akti tatil günlerinde çalıştırılmaları halinde 25. maddenin (d) fıkrası esaslarına göre ödeme yapılacağı belirlenmiştir. Şu durumda akti tatil gününde çalıştırılan üçlü vardiya düzenindeki işçilere de normal çalışma sürelerine tabi işçilerde olduğu gibi 25. maddenin (d) fıkrası hükmü uygulanacaktır. Böyle olunca üçlü vardiya düzeninde çalışan bir işçinin akti tatil gününde çalışması halinde haftalık çalışma süresi 45 saate ulaşması halinde 37.5 ila 45 saat arasındaki çalışma süresi için normal mesai ücreti ayrıca ödenecek fakat bu süre fazla mesai sayılmadığı için zamlı ödeme söz konusu olmayacaktır. Üçlü vardiya sisteminde çalışan işçiye de % 80 zamlı ödeme ancak akti tatil günü çalışması da dahil haftalık 45 saati aşan süre için mümkün olacaktır. (1475 s. İş K. m. 35)