Çalışan Dünyası
Depremzedelerin Sosyal Sigorta hakları Değerli Okurlar! Van'da meydana gelen ve hepimizi derinden etkileyen deprem felaketi sonucu yüzlerce insanımız hayatını kaybettiği gibi bir o kadar vatandaşımız da yaralandı. İnsan böyle zamanlarda sadece hayatını kaybedenlere üzülmüyor, ölenin geride bıraktıklarına da üzülüyor. Bir başka acımız da depremde hayatını kaybetmemekle birlikte kalıcı sakatlıklara maruz kalan ve yaşadığı sürece olumsuz ektilerini hissedecek olan vatandaşlarımızın varlığı. Toplum olarak bir dayanışma içine girerek 70 milyon insan tek yürek olduk. Her ne kadar ölüm Allah'ın emri olsa da geride kalanların sosyal güvenceleri için anlatacağımız çok şey var. Hayatını kaybetmiş vatandaşlarımızın geride kalan aile bireylerine ve sakat kalan vatandaşlarımıza Sosyal Güvenlik Kapsamında yapılacak yardımlar hakkında bilgi vermek istiyorum. Zira, Sosyal güvenlik, gelirleri ne olursa olsun, ülkede yaşayan herkesin, toplum huzurunu ve refahını bozan belli sayıdaki sosyal tehlikenin verdiği zararlardan, bir insan hakkı ve esas itibarıyla bir devlet görevi olarak, primli ve/veya primsiz rejimlerin kullanılmasını amaçlayan bir sistemdir... İŞBAŞINDAYKEN DEPREME YAKALANAN İŞ KAZASI GEÇİRMİŞ SAYILIR Sosyal güvenlik, gelirleri ne olursa olsun, ülkede yaşayan herkesin, toplum huzurunu ve refahını bozan belli sayıdaki sosyal tehlikenin (deprem gibi ) verdiği zararlardan, bir insan hakkı ve esas itibarıyla bir devlet görevi olarak, primli ve/veya primsiz rejimlerin kullanılmasını amaçlayan bir sistemdir. Reform Yasası olarak bilinen 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu'nun İş Kazalarını düzenleyen 13. Maddesi hükmüne göre; -Sigortalının iş yerinde bulunduğu sırada, -Sigortalı kendi adına ve hesabına bağımsız çalışıyorsa yürütmekte olduğu iş nedeniyle, -Sigortalının görevli olarak iş yeri dışında başka bir yere gönderilmesi nedeniyle asıl işini yapmaksızın geçen zamanlarda, meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan bedenen ya da ruhen özre uğratan/ölümüne sebep olan olayların tamamı iş kazasıdır. Her ne kadar vatandaşlarımız deprem sonucu hayatını kaybetmiş ya da sakat kalmış olsa da, bu olay iş yapıldığı bir esnada meydana gelmiş ise 5510 sayılı Kanuna göre iş kazası söz konusudur. Sakat kalan işçinin bizzat kendisi ve ölen işçinin aile bireyleri hakkında İş kazasına ilişkin hükümler uygulanacaktır. ÖLEN SİGORTALININ YAKINLARINA MAAŞ BAĞLANIR 5510 sayılı Kanuna göre iş kazası sonucu ölen sigortalının hak sahiplerine gelir (maaş) bağlanmaktadır. Ayrıca iş kazası sonucu ölen sigortalı için cenaze ödeneği verilmenin yanında gelir bağlanmış olan kız çocuklarına evlenmeleri halinde de çeyiz yardımı yapılmaktadır. Gelir olarak nitelendirdiğimiz maaş, gideni her ne kadar geri getiremese de geride kalan aile bireylerini maddi anlamda sıkıntıdan kurtaracaktır. Burada önemli bir hatırlatmada bulunmak istiyorum. 4/b kapsamında sigortalı iken ölen kişinin hak sahiplerine gelir bağlanabilmesi için, kendi sigortalılığından dolayı, genel sağlık sigortası dahil prim ve prime ilişkin her türlü borçlarının ödenmiş olması gerekir. Bu nedenle iş kazası sonucu ölen sigortalının hak sahiplerinin ölen sigortalının varsa prim borçlarını hemen yatırması gerektiği unutulmamalıdır. ÖLÜM AYLIĞINDA BELİRLİ BİR SÜRE PRİM ÖDEME ŞARTI VAR En az 1800 gün sigortalı hizmeti bulunan veya 4/a kapsamında sigortalı olanlar için her türlü borçlanma süreleri hariç en az 5 yıldan beri sigortalı olup toplam 900 gün hizmeti olan işçinin ölümü halinde geride kalan aile bireylerine ölüm aylığı bağlanmaktadır. Burada ölümün iş kazasına bağlı olup olmamasının önemi bulunmamaktadır. Örneğin; evinde uyurken depreme yakalanarak vefat eden vatandaşımızın en az 5 yıl sigortalılığı varsa ve en az 1800 gün de prim ödemiş ise (4/a kapsamında sigortalılar için 900 gün yeterli olur) eşine, çocuklarına, bazı hallerde anne ve babasına ölüm aylığı bağlanacaktır. Şayet iş kazası sonucu vefat eden işçilerimizin sigortalılık süreleri ile gün sayıları yeterli olursa aile bireyleri hem iş kazası ölüm geliri (maaş), hem de ölüm sonucu ölüm aylığı almaya hak kazanacak. İşçinin sigortalılık süresi ile gün toplamı ölüm aylığı yeterli değilse ve sigortalı işini yaparken ölmüşse bu durumda aile bireylerine sigortalı süresi ve gün toplamı şartı aranmaksızın ölüm geliri bağlanacak. RAPORLU DEPREMZEDEYE HASTALIK PARASI ÖDENİR Deprem felaketi nedeniyle yaralanan ve iyileşmesi için istirahat etmesi gereken diğer bir ifade ile yaralandığı için rapor alan sigortalıya, raporun başladığı tarihten önceki bir yıl içinde en az doksan gün prim ödemiş olmak şartıyla raporun üçüncü gününden başlamak üzere her gün için, hastalık parası ödenir. Örneğin; depremde kolu kırılan ve 20 gün rapor alan sigortalı işçiye 18 günlük hastalık parası ödenecektir. SORULARINIZ Annemin emekli olması için Yapılandırmaya başvurduk; 27.000TL ihya ve 9.000 TL yapılandırma borcumuz çıktı. Şu ana kadar ödemeyi gerçekleştiremedik. Bizim için en 9000 TL borcun taksitlerini ödemek mi mantıklı yoksa yeni bir af mı beklemeliyiz./M. Çetin CEVAP: 4/b kapsamındaki prim borçlarını yapılandıran ve taksitle ödemeyi seçenlerin yapılandırma anlaşmalarının bozulmaması için 31 Ekim 2011 ve 31 Aralık 2011 tarihli taksitleri ödemesi mutlaka ödemeleri gerekir. Sigortalılığı devam eden ve yapılandırma dışında kalan borçlar bulunan sigortalıların çok zor duruma düşüldüğüne ilişkin 31 Ekim 2011 tarihine kadar dilekçe vermeleri de şart. Durdurulan sigortalılık sürelerine ilişkin borçları yapılandırma kapsamında ödemek mümkün değil. Zira bu borcun en geç 31 Temmuz 2011 tarihinde ödenmesi gerekmekteydi. Özellikle belirtelim ki; bu süreleri tekrar canlandırmak mümkün ama borç eskiye oranla nispeten artacaktır. Emekli olabilecek durumda iseniz ihya talebinde bulunmanız ve borcun tamamını ödeyerek emekliliğe başvurmanız menfaatinize.