Doğum yapan işçilerin hakları

Analık halinde çalışma ve süt izni konusu 4857 sayılı İş Kanununun 74'üncü maddesinde düzenlenmiştir. Bu düzenleme ile 12 hafta olan doğum öncesi ve doğum sonrası çalıştırma yasağı 14 haftaya çıkartılmıştır. Çoğul gebelik halinde doğumdan önce çalıştırılmayacak sekiz haftalık süreye iki hafta süre eklenerek 10 hafta olarak uygulanacaktır. Ayrıca, sağlık durumu uygun olduğu takdirde ve doktorun onayı ile kadın işçi isterse doğumdan önceki 3 haftaya kadar işyerinde çalışabileceği ve çalışılan sürelerin doğum sonrası sürelere eklenmesi suretiyle, kadın işçilerin özellikle çocuğuna bakabilmeleri açısından ihtiyaç duydukları doğum sonrası iznin 11 haftaya kadar arttırılması olanağı sağlanmıştır. Hafif işte çalıştırma yükümlülüğü İş Kanunu ile hamilelik süresince kadın işçiye periyodik kontroller için izin verileceği hükme bağlanmış; ayrıca, hekim raporu ile kanıtlandığı takdirde hamile kadın işçinin hamilelik süresince, ücretinden bir indirim yapılmaksızın, sağlığına uygun daha hafif işlerde çalıştırılması yükümlülüğü getirilmiştir. İsteği halinde kadın işçiye, onaltı haftalık sürenin tamamlanmasından veya çoğul gebelik halinde onsekiz haftalık süreden sonra altı aya kadar ücretsiz izin verileceği ve bir yaşından küçük çocuklarını emzirebilmeleri için günde toplam bir buçuk saat süt izni kullandırılacağı hükme bağlanmıştır. Bu hükümlere aykırı olarak doğumdan önceki ve sonraki sürelerde gebe veya doğum yapmış kadınları çalıştıran veya ücretsiz izin vermeyen işveren veya işveren vekiline beşyüz milyon lira para cezası verilmektedir. Doğum parası 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunun 49 uncu maddesi İş Kanununa uygun olarak değiştirilmiştir. Buna göre; "Kendisi için doğumdan önceki bir yıl içinde en az 120 gün analık sigortası primi ödenmiş bulunan sigortalı kadının analığı halinde, doğumdan önceki ve sonraki sekizer haftalık sürede, çoğul gebelik halinde ise, doğumdan önceki sekiz haftaya iki haftalık süre ilave edilerek çalışmadığı her gün için geçici işgöremezlik ödeneği verilir. Kadın sigortalının isteği ve doktorun onayı ile doğuma üç hafta kalıncaya kadar çalışılması halinde, çalışılan süreler kadın sigortalının doğum sonrası sürelerine eklenir." Sigortalı kadınlara, doğum öncesi ve sonrası işyerinde çalışmadığı 8 er haftalık (56+56 gün) süreler için, çoğul gebelik (ikiz gibi) halinde ise, doğum öncesi 10, doğum sonrası 8 haftalık (70+ 56 gün) süreler için analık geçici işgöremezlik ödeneği ödenecektir. Doğum öncesi 8 veya çoğul gebelik halinde 10 haftalık istirahate ayrılan, ancak daha önce doğum yapan sigortalıya doğum öncesi istirahatının başlangıç tarihinden doğum tarihine kadar gebelik geçici işgöremezlik ödeneği ödenecek, analık geçici işgöremezlik ödeneği ise 56 günü geçmeyecektir. Örneğin: 01.09.2003 tarihinde 8 haftalık doğum öncesi istirahate ayrılan ve 15.10.2003 tarihinde doğum yapan sigortalıya 01.09.2003-14.10.2003 tarihleri arası gebelik geçici işgöremezlik ödeneği ödenecek, analık (doğum sonu) geçici işgöremezlik ödeneği ise 56 günü geçmeyecektir. Doğum öncesi istirahate ayrılan, ancak doğumu 56 veya 70 günden sonra olan sigortalılara bu sürelerden fazla gebelik geçici işgöremezlik ödeneği ödenemeyeceğinden aşan süre hastalık sigortası kapsamında değerlendirilecektir. Örneğin: 01.09.2003 tarihinde doğum öncesi istirahatine ayrılan sigortalı 03.11.2003 tarihinde doğum yaparsa, 01.09.2003-07.09.2003 tarihleri arasındaki süre hastalık sigortası, 08.09.2003-02.11.2003 tarihleri arasındaki süre ise analık sigortası kolundan değerlendirilecektir. Doktor raporu ile çalışma Sigortalı kadının, doğumuna üç hafta kalıncaya kadar işyerinde çalışabilme ve çalıştığı sürelerin doğum sonuna ilave edilmesi imkanı getirilmiştir. Ancak bu hükümden yararlanabilmek için sağlık durumunun doğuma üç hafta kalıncaya kadar çalışmasına uygun olduğuna dair sağlık raporunun olması gerekmektedir. Örneğin; Doğumuna 8 veya çoğul gebelikte 10 hafta kaldığı ve 3 hafta kalıncaya kadar çalışabileceğine dair rapor alan kadın sigortalının işyerinde çalıştığı 35 gün, doğum sonuna ilave edilerek doğum sonu işgöremezlik ödeneği 91 gün olarak, çoğul gebelik (ikiz vb) ise 49 gün doğum sonuna ilave edilerek doğum sonrası 105 gün olarak ödenecektir. Doğum tarihinin yanlış hesaplanması Sigortalı kadının doğum tarihinin, herhangi bir sebeple doğru olarak saptanamaması nedeniyle, doğum öncesi 56 veya 70 günlük istirahatine geç başlaması yada doğuma üç hafta kalıncaya kadar çalışabileceğine dair rapor olmaksızın işyerinde çalışmaya devam etmesi halinde ise, gebelik geçici işgöremezlik ödeneğinin işyerinde çalışmadığı tarihten itibaren 56 veya 70 günden daha az verilmesi gerekmektedir. Bu durumda, doğum öncesi kullanamadığı sürelerin doğum sonrasına ilave edilmesi sözkonusu değildir. Örneğin; Doğum tarihi doğru olarak tesbit edilemediğinden 09.09.2003 tarihinde doğum öncesi istirahatine ayrılan sigortalı kadın 14.11.2003 tarihinde doğum yaparsa, sigortalıya 09.09.2003-13.10.2003 tarihleri arası (35 gün) için gebelik geçici işgöremezlik ödeneği, 14.11.2003 tarihinden itibaren de 56 gün doğum sonu geçici işgöremezlik ödeneği ödenmesi gerekmektedir. Doğumuna 8 hafta kaldığı ve 3 hafta kalıncaya kadar çalışabileceğine dair rapor alan sigortalı kadın, üç haftadan önce doğum yaparsa işyerinde çalışmadığı süre kadar gebelik işgöremezlik ödeneği ödenip rapor tarihi ile işgöremezlik ödeneğinin başladığı tarih arasındaki süre doğum sonrasına ilave edilir. Yine doğumuna 8 hafta kaldığı ve 3 hafta kalıncaya kadar çalışabileceğine dair rapor alan sigortalı kadın üç haftadan daha uzun bir süre sonra doğum yaparsa işyerinde çalışmadığı gün kadar gebelik geçici işgöremezlik ödeneği ödenir. Sigortalı kadına 56, çoğul gebelikte 70 günden fazla gebelik geçici işgöremezlik ödeneği ödenemiyeceğinden, 56 veya 70 günden, ödenen gebelik geçici işgöremezlik süresi düşülerek kalan süre doğum sonrasına ilave edilir.