Emekli çalışanların izin hakkı
Sosyal güvenlik kurumlarından birinden emekli olan bir kişinin mevcut kanunlar çerçevesinde bir başka işte çalışma imkanı vardır. Ülkemizde, emeklilik yaşının düşük ve emekli aylığının yetersiz olması nedeni ile bir sosyal güvenlik kurumundan emekli olanlar, aynı zamanda iş hayatına da devam edebilmektedirler. Genel anlamda emeklilik, çalışma gücü azalan bir kişinin iş veriminin düşmesi nedeni ile çalışma hayatından çekilmesidir. Yukarıda belirttiğimiz gibi, ülkemizde emeklilik kararı çalışma gücünün azalmasına bağlı olarak değil, yasaların öngördüğü hizmet süresi ve yaş haddinin tamamlanmasına bağlı olarak verilmektedir. Erken emeklilik sosyal güvenlik kurumlarının aktüeryal dengesini bozduğu için aylıkların yetersiz kalmasına neden olmaktadır. Bunun sonucunda emeklilik statüsünü kazananlar iş hayatına devam etmek zorunda kalmaktadır. Biz burada emeklilerin neden çalıştıklarını ve aylıkların yetersizliğinden daha çok, emekli olduktan sonra çalışmaya devam edenlerin iş kanunundan kaynaklanan bazı hak ve yükümlülüklerinin neler olduğunu ele alacağız. Bilindiği gibi 1475 sayılı İş Kanunu'nun 49. maddesinde "Yıllık Ücretli İzin Hakkı" düzenlenmiştir. Buna göre, İş Kanunu kapsamına giren işyerlerinde çalışan işçilerden işyerine girdiği günden başlayarak, deneme süresi de içinde olmak üzere en az bir yıl çalışmış olanlara yıllık ücretli izin verilir." Maddenin devamında hizmet sürelerin göre ne kadar izin verileceği açıklanmıştır. Hizmet süresi bir yıldan beş yıla kadar olanlara yılda 12 gün, beş yıldan fazla onbeş yıldan az olanlara 18 gün ve on beş yıl ve daha fazla olanlara 24 gün yıllık ücretli izin verilir. Bir işverenin yanında çalışan kişi, emekli olduktan sonra da 506 sayılı Kanuna göre, sosyal güvenlik destek primi ödeyerek çalışmaya devam edebilir. Bu durumda olanların hizmet akitleri sona ermediği için yıllık ücretli izin kullanırken, emeklilik öncesi sürelerde dikkate alınacaktır. Yani bu kişi 1475 sayılı Kanuna göre yıllık ücretli izin kullanırken emeklilik statüsünden dolayı herhangi bir hak kaybına uğramayacaktır. Bu noktada emekli olan ile normal çalışan arasında herhangi bir farklılık söz konusu değildir. Başka bir işverenin yanında çalışırken veya Emekli Sandığı ile Bağ-Kur'dan emekli olanların yeni bir işe girerek sosyal güvenlik destek primine tabi olarak çalışmaya başlamaları halinde, yıllık ücretli izin kullanmaları mümkündür. Bu kez yeni işe giren normal bir işçiye uygulanan kanun maddesi, bu durumda olanlar içinde geçerli olacaktır. Yanı yıllık ücretli izin hesabında izin süresi belirlenirken, son olarak çalışmaya başladığı işyerinde geçen hizmet süreleri dikkate alınacaktır. Başka bir işverenin yanında geçen hizmet süreleri normal çalışanlarda olduğu gibi emekli çalışanlar içinde hesaba dahil edilmeyecektir. Yıllık ücretli izin kullanmaya hak kazanmak için gerekli sürelerin hesabında işçilerin, aynı işverenin bir veya çeşitli işyerlerinde çalıştıkları süreler birleştirilerek gözönüne alınır. İş Kanunun 51 . maddesine göre, nitelikleri gereği bir yıldan az süren mevsim ve kampanya işlerinde çalışanlara kanunun yıllık ücretli izine ilişkin hükümleri uygulanmaz. İş Kanunun 51. maddesinde ise yıllık ücretli izin hakkının hesabında çalışmış gibi sayılan haller belirtilmiştir. Buna göre; ¥ İşçinin uğradığı kaza veya tutulduğu hastalıktan ötürü işine gidemediği günler, ¥ Kadın işçilerin doğumdan önce ve sonra çalışamadıkları süreler, ¥ İşçinin normal askerlik dışında manevra veya başka bir kanun nedeni ile işine gidemediği günler (bu süre 90 günden fazla olmamalıdır), ¥ Zorlayıcı sebepler nedeni ile işçinin çalışmadan geçirdiği 15 günlük süre, ¥ İşçilerin uzlaşma toplantılarına katılmaları, hakem kurullarında bulunmaları vs, ¥ İşçilerin evlenmelerinde üç güne kadar, ana veya babalarının, eşlerinin, kardeş veya çocuklarının ölümünde iki güne kadar verilecek izinler, ¥ İşveren tarafından verilen diğer izinler, ¥ Yıllık ücretli izinde geçen süreler. Yukarıda sayılan süreler yıllık izin hesabında hizmet süresine dahil edilecektir. (Adana'dan Mustafa Akın ile Samsun'dan Gülizar Ayaz'ın sorularına cevaptır)