İşverenin iş sözleşmesini fesih hakkı

Bilindiği gibi, gerek mülga 1475 sayılı İş Kanunu ve gerekse halen yürürlükte olan 4857 sayılı İş Kanunu'nda işçiye ve işverene "haklı sebeple iş sözleşmesini derhal fesih hakkı" tanınmıştır. İşçinin haklı nedenle fesih hakkını kullanması halinde, kanundan doğan kıdem tazminatı, fazla çalışma ücreti, yıllık ücretli izin alacağı gibi tüm haklarını talep edebilir. İş Kanunu'nun 24'üncü maddesinde işçinin haklı nedenle iş sözleşmesini derhal fesih hakkı, 25'inci maddesinde ise işverenin haklı nedenle iş sözleşmesini derhal fesih hakkı düzenlenmiştir. Sizlerden gelen sorular doğrultusunda bugünkü yazımızda sadece işverenin haklı nedene dayalı olarak iş sözleşmesini fesih hakkını irdeleyeceğiz. İşçilerin haklı nedenle fesih hakkını ise kısmet olursa başka yazının konusu yapacağız. Süresi belirli olsun veya olmasın işveren, sağlık sebepleri, ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller ve zorlayıcı sebeplerden dolayı iş sözleşmesini sürenin bitiminden önce veya bildirim süresini beklemeksizin hemen feshedebilir Sağlık sebepleriyle fesih İşçinin kendi kastından veya derli toplu olmayan yaşayışından yahut içkiye düşkünlüğünden doğacak bir hastalığa veya sakatlığa uğraması halinde, bu sebeple doğacak devamsızlığın ardı ardına üç iş günü veya bir ayda beş iş gününden fazla sürmesi halinde işverene iş sözleşmesini fesih hakkı doğar. İşçinin tutulduğu hastalığın tedavi edilemeyecek nitelikte olduğu ve işyerinde çalışmasında sakınca bulunduğunun Sağlık Kurulunca saptanması durumunda ise yine iş sözleşmesi feshedilebilir. İşçinin hastalık, kaza, doğum ve gebelik gibi hallerde işveren için iş sözleşmesini bildirimsiz fesih hakkı; belirtilen hallerin işçinin işyerindeki çalışma süresine göre Kanunun 17'inci maddesindeki bildirim sürelerini altı hafta aşmasından sonra doğar. Burayı biraz açmak gerekirse; İşyerinde 4 yıl çalışması olan bir işçi kendi kusuru dışında yakalandığı bir hastalık nedeniyle uzun süre istirahatli kalmıştır. Bu işçinin iş akdi işverence ne zaman feshedilebilir? Örneğimizdeki işçinin kıdemi üç yıldan fazla olduğu için en az 8 haftalık ihbar öneli var. İş Kanunu bildirimi önelinin tamamlanmasından itibaren 6 haftadan fazla istirati devam eden işçinin iş akdinin sağlık nedeniyle feshedilebileceğine hükmetmektedir. Söz konusu işçinin iş akdi 14 hafta sonra sağlık sebepleriyle işverence feshedilebilir. Doğum ve gebelik hallerinde bu süre normal gebelikte doğumdan sonraki 8 haftanda sonra, çoğul gebelikte ise 10 haftadan sonra başlar. Ancak işçinin iş sözleşmesinin askıda kalması nedeniyle işine gidemediği süreler için ücret işlemez. İyi niyet kurallarına uymayan haller Ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller İş Kanunun 25'inci maddesinin ikinci fıkrasında sayılmıştır. Bunlardan bazılarına örnek verecek olursak; İşçinin, iş sözleşmesinin esaslı noktalarından birisi için gerekli vasıflar veya şartlar kendisinde bulunmadığı halde bunların kendisinde bulunduğunu ileri sürerek işvereni yanıltması, işveren hakkında şeref ve haysiyet kırıcı asılsız ihbar ve isnadlarda bulunması, işçinin işverenin başka bir işçisine cinsel tacizde bulunması, işverenin güvenini kötüye kullanmak, hırsızlık yapmak, işverenin meslek sırlarını ortaya atmak gibi doğruluk ve bağlılığa uymayan davranışlarda bulunmasıdır. Yine işçinin, işyerinde, yedi günden fazla hapisle cezalandırılan ve cezası ertelenmeyen bir suç işlemesi, işçinin işverenden izin almaksızın veya haklı bir sebebe dayanmaksızın ardı ardına iki işgünü veya bir ay içinde iki defa herhangi bir tatil gününden sonraki iş günü, yahut bir ayda üç işgünü işine devam etmemesi, işçinin yapmakla ödevli bulunduğu görevleri kendisine hatırlatıldığı halde yapmamakta ısrar etmesi, iş güvenliğini tehlikeye düşürmesi, işyerinin malı olan veya malı olmayıp da eli altında bulunan makineleri, tesisatı veya başka eşya ve maddeleri otuz günlük ücretinin tutarıyla ödeyemeyecek derecede hasara ve kayba uğratması hallerinde de iş sözleşmesi işverence derhal feshedilebilir. Zorlayıcı sebepler İşçiyi işyerinde bir haftadan fazla süre ile çalışmaktan alıkoyan zorlayıcı bir sebebin ortaya çıkması, işçinin gözaltına alınması veya tutuklanması halinde devamsızlığın ihbar tazminatı için düzenlenen bildirim önelini aşması durumunda da işveren iş akdini hemen feshedebilir. İş sözleşmesinin ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan nedenlerden dolayı işveren tarafından feshedilmesi halinde işçiye kıdem ve ihbar tazminatı ödenmez. Ancak, işverenin sağlık nedenleri ve zorlayıcı sebeplerden dolayı iş akdi feshedilirse işveren kıdem tazminatı ödemek durumundadır. İşçi feshin haklı nedenlere uygun olmadığı iddiası ile iş güvenliği hükümleri çerçevesinde yargı yoluna başvurabilir. Bilindiği gibi, bunun için o işyerinde en az 30 kişinin çalışıyor olması gerekir. Okuyuculara cevaplar * Özcan Yıldırım- Limited şirket ortaklığı sebebiyle Bağ-Kur sigortalısı olan bir kişiye ayrıca şirketteki çalışmaları nedeniyle ücret ödenebilir. Sosyal güvenlik sistemimizde bir kişinin aynı anda iki sosyal güvenlik kurumuna birden prim ödemesi mümkün değildir. Bu nedenle, şirket ortağına ödenen ücretler sigorta primine tabi tutulmayacaktır. Normal bir ücret bordrosu tanzim edebilirsiniz. Gelir vergisi ve damga vergisi kesintileri yapılır. SSK Müfettişleri tarafından yapılacak bir incelemede söz konusu kişinin Bağ-Kur sigortalısı olduğunu belgelendirdiğinizde bu ücretler denetim elemanınca prime tabi tutulmaz. * Mehmet Günday- Askerlik yaptıktan sonra Bağ-Kur sigortalısı olduğunuz için hem askerlik borçlanması yapabilirsiniz hem de askerlik borçlanması kadar sigortalılık süreniz (prim ödenen süreniz) artar. Askerlikten önce Bağ-Kur sigortalısı olanlarda borçlanma yapabilirler. Ancak, askerlik yaparken şirket ortaklığı veya vergi mükellefiyeti gibi herhangi bir nedenle Bağ-Kur sigortalısı olan ve primleri askerlik süresince ödenen kişilerin ayrıca borçlanma yolu ile hizmet kazanması mümkün değildir. Askerlik yapan her vatandaş Bağ-Kur sigortalısı olduktan sonra borçlanma yapabilir. Tek istisnası askerlik süresince Bağ-Kurlu olmamak gerekiyor. Zira, bir kişiye aynı zaman süresi içinde iki kez hizmet vermek mümkün değildir.