İtibari hizmet süresi

506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu'na göre sigortalı sayılanların aşağıda sayılan görevlerde geçen sigortalılık sürelerine, 11 Ağustos 1977 tarih ve 2098 sayılı Kanunla eklenen Ek 5'inci madde hükmüne göre, bu sürelerin her tam yılı için, hizalarında gösterilen 90 günlük itibari hizmet süreleri, sigortalılık süresi olarak eklenir: I- a) 212 sayılı Kanunla değiştirilen 5953 sayılı "Basın Mesleğinde Çalışanlarla Çalıştıranlar Arasındaki Münasebetleri Düzenleyen Kanun" kapsamına tabi olarak (1. maddesi kapsamına giren iş yerlerinde) çalışan sigortalılara, - b) Basın kartı yönetmeliğine göre basın kartına sahip olmak suretiyle gazetecilik yaparken, kamu kurumlarına giren ve bu kurumlarda meslekleriyle ilgili görevlerde (basın müşavirliklerinde) istihdam edilen sigortalılara, II- Basım ve gazetecilik iş yerlerinde İş Kanunu ve değişikliklerine göre çalışan sigortalılardan; a) Solunum ve cilt yoluyla vücuda geçen gaz veya diğer zehirleyici maddelerle çalışan iş yerlerinin sigortalılarına, b) Fazla gürültü ve ihtizaz yapıcı makine ve aletlerle çalışarak iş yapılan iş yerlerinin sigortalılarına, c) Doğrudan doğruya yüksek hararete maruz bulunarak çalışan iş yerlerinin sigortalılarına, d) Fazla ve devamlı adali gayret sarf edilerek iş yapılan iş yerlerinin sigortalılarına, e) Tabii ışığın hiç olmadığı ve münhasıran sun'i ışık altında çalışılan iş yerlerinin sigortalılarına, f) Günlük mesainin yarıdan fazlası, saat 20.00'den sonra çalışarak yapılan iş yerlerinin sigortalılarına, III- Denizde çalışan gemi adamları, gemi ateşçileri, kömürcüler, dalgıçlara, IV- Azotlu gübre ve şeker sanayiinde, fabrika, atölye, havuz ve depolarda, trafo-binalarında çalışanlardan; a) Çelik, demir ve tunç döküm işlerinde çalışanlara, b) Zehirli, boğucu, yakıcı, öldürücü ve patlayıcı gaz, asit, boya işleriyle gaz maskesi ile çalışmayı gerektiren işlerde çalışanlara, c) Patlayıcı maddeler yapılmasında yapılan işlerde çalışanlara, d) Kaynak işlerinde çalışanlara, her yıl için, 90 günlük itibari hizmet süresi verilmektedir. Sürenin hesaplanması Kesirlerin hesaplanmasında tam yıl 360 gün olarak alınmaktadır. Fiilen çalışılmış güne eklenecek itibari hizmet günü sayısının bulunmasında (çalışılan gün sayısı x 0,25) formülü uygulanmaktadır. Yukarıda sözü edilen işlerin yapıldığı iş yerlerinin işverenlerinin, itibari hizmet süresi düzenlemesi sebebiyle prim yüklerinde artış olmakta; bu işverenler, normal sigortalılardan 2 puan fazla olarak "malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları" primi ödemek zorunda bulunmaktadırlar. Hemen burada şu hususa değinmekte fayda var; itibari hizmet süresi, sigortalıların sadece sigortalılık süresini etkilemekte, gün sayılarını etkilememektedir. Yargıtay İçtihatları Birleştirme Büyük Genel Kurulu'nun, 16.5.2000 tarih ve 24051 sayılı Resmi Gazete'de yayınlanan, 18.2.2000 tarih ve E.1997/1, K.2000/1 sayılı kararına göre, itibari hizmet süresi, sadece sigortalılık süresine eklenecek ve prim ödeme gün sayısına ilave edilmeyecektir. Yani 5 bin iş günü çalışıp, 6 bin 250 gün üzerinden yaşlılık aylığı alma imkânı ortadan kalkmıştır. Yargıtay, Sosyal Sigortalar Kanunu'ndaki, "itibari hizmet sürelerinin" sadece "sigortalılık süresine mi", yoksa "hem sigortalılık süresine, hem de prim ödeme gün sayısına mı" ekleneceği konusundaki boşluğu işçi aleyhine doldurmuştur. Yargıtay'ın bu kararında, yaş sınırını doldurup, prim ödeme gün sayısını doldurmayanların emekli olabilmeleri için, "Eksik kalan prim gün sayısı kadar çalışma" şartı da hükme bağlanmıştır. Yeni içtihat kararı ile yukarıda söz konusu edilen yasal hükümlerde belirlenen işkollarında çalışarak, emekli olacakların maaşları, itibari hizmet süreleri prim gün sayısına eklenmeyeceği için, sadece ödedikleri prim gün sayısı dikkate alınarak hesaplanacak. Bu kararla yine 20 yıl çalışanlar, 25 yıl çalışmış sayılacak. Ancak bu hesaplama prim ödeme gün sayısına yansıtılmayacaktır. Ayrıca 4447 Sayılı Yasa ile daha önce sigortalılık süresi ve prim ödeme gün süresi şartlarının yanı sıra bir de yaş şartının eklenmesiyle itibari hizmetin önemi bir anlamda azalmış olmakla birlikte yaştan indirim yapılması nedeniyle de önem kazanmıştır. Yaş haddinden düşüş Sosyal Sigortalar Kanunu Ek 6'ncı madde hükmüne göre, malullük, yaşlılık ve ölüm sigortalarına tabi çalışmalarının en az 3600 gününü yukarıda belirtilen işlerde geçiren sigortalılar, ek 5'inci maddede yer alan itibari hizmet süresine ilişkin hükümlerden yararlanırlar. Yani, 3600 gününü bu işlerde geçirmeyen sigortalılar, itibari hizmet süresinden yararlanamazlar. Ayrıca 506 Sayılı Kanun'a 4447 Sayılı Kanun'la eklenen ek 39'uncu maddeyle de 506 Sayılı Kanunun ek 5 ve 6'ncı maddeleri gereğince sigortalılık süresine ilave edilen itibari hizmet sürelerinin, beş yıldan çok olmamak üzere, yaşlılık aylığına hak kazanılması için, Kanunun 60 ve kademeli geçiş süreci için değişik geçici 81/B,C maddelerinde öngörülen yaş hadlerinden indirilmesi esası getirilmiştir. Kazanılan itibari hizmet süresi, sigorta başlangıç tarihini, farazi olarak geçmiş tarihe çekmektedir. Böylece sigortalılar, yaş ve sigortalılık süresi yönlerinden elde ettikleri avantajla daha erken yaşlılık aylığını hak edebileceklerdir.