Kimler yurt dışı borçlanması yapabilir?

Yurt dışı hizmet borçlanması yapabilecek ilk grup yurt dışında çalışmış olan ve 18 yaşını doldurmuş Türk vatandaşlarıdır. Yurt dışında 18 yaşı tamamlamadan önce çalışanlar 18 yaşı tamamladıkları tarihten sonraki dönemleri borçlanabilirler. Örneğin 25.04.1970 doğumlu olan ve 15.01.1986 tarihinde Almanya'da çalışmaya başlayan sigortalı 15.01.1986 ila 25.04.1988 tarihleri arası için bu süreler 18 yaşın altında kaldığından dolayı borçlanma yapamayacak, 25.04.1988 tarihinden itibaren çalıştığı süreleri borçlanabilecektir. Özelikle belirtmeliyiz ki; burada 18 yaşın doldurulması ve Türk Vatandaşı olma şartı birlikte aranmakta olup her iki olgununda ayrı ayrı açıklanması faydalı olacaktır.

3201 sayılı Kanunun 1'inci maddesine göre "Türk vatandaşlarının yurt dışında 18 yaşını doldurduktan sonra, Türk vatandaşı iken geçen ve belgelendirilen sigortalılık süreleri ve bu süreleri arasında veya sonunda her birinde bir yıla kadar olan işsizlik süreleri ile yurt dışında ev kadını olarak geçen süreleri, borçlanma kapsamındadır. Yurt dışı borçlanmasında Türk vatandaşı olma şartının iki halde yerine getirilmesi zorunludur. Bunlardan biri, borçlanılması istenilen sürelerde ilgilinin Türk vatandaşı olması, diğeri ise borçlanmaya müracaat edilen tarih itibariyle Türk vatandaşı olunmasıdır. Özellikle belirtmek gerekir ki, Türk vatandaşlığı ile birlikte yabancı ülke vatandaşlığı da devam edenler; diğer bir ifadeyle çifte vatandaş olanlar yurt dışı borçlanma hakkına sahiptirler. Türk vatandaşlığında geçmeyen yurt dışı veya ev kadınlığı süreleri borçlanılamaz. Yine başvuru tarihinde Türk vatandaşlığına haiz olmayan sigortalı ve hak sahiplerinin borçlanma talepleri de kabul edilmez.

Ancak vatandaşlıktan izinle çıkan ve borçlanma talebi sırasında Türk vatandaşı olmayan kişilerin vatandaşlıktan çıkmadan önceki çalışma sürelerini yurt dışı hizmet borçlanması kapsamında borçlanıp borçlanamayacağı uygulamanın tartışılmasına neden olmuş ve çok sayıda dava açılmıştır. Açılan davalar sonucunda Yargıtay tarafından, doğumla Türk vatandaşı olup İçişleri Bakanlığından izin alarak vatandaşlıktan çıkarılanların sosyal güvenliğe ilişkin haklarının saklı tutulması, izinle Türk vatandaşlığını kaybedenlerin kazanılmış haklarının korunması gerektiği belirtilerek bu sürelerin borçlanılabileceğine karar verilmiştir. Yargıtay, Türk vatandaşlığındayken geçen yurt dışı çalışmalarını kazanılmış hak olarak görmekte ve bu sürelerin yurt dışı hizmet borçlanması kapsamında borçlanılabileceğini değerlendirmektedir.

Türk vatandaşlığı kaybedildikten sonraki yurt dışı hizmetlerinin borçlanılamayacağı konusunda görüş ayrılığı yoktur. Türk vatandaşlığından izinle çıkmayı düşünenlerin öncelikli olarak yurt dışında geçen hizmetlerini borçlanmak için talepte bulunmaları ve bu hizmetleri borçlandıktan sonra izinle vatandaşlıktan çıkmaları faydalarına olacaktır.

Türk vatandaşlığı uyruğundayken yurt dışında ev kadını olarak geçen süreler, medeni durumlarına bakılmaksızın borçlanma kapsamındadır. Kadınların yurt dışında geçen bu sürelerde hiç evlenmemiş olmasının veya evlenip boşanmış olmasının bir önemi yoktur. Burada asıl olan cinsiyetin "kadın" olmasıdır.

Ev kadını olarak geçen sürelerin ikamet tezkeresi ile belgelenmesi yanında bu sürelerin, yurt dışına çıkış ve yurda giriş tarihlerinin, fotoğraf ve künye bilgilerinin bulunduğu pasaport sayfalarının fotokopisi ya da emniyet müdürlüklerinden alınacak yurda giriş-çıkış çizelgesi ile de belgelenmesi gereklidir. Ancak ev kadını olarak yurt dışında bulunulan sürelerin pasaport fotokopisi veya emniyet müdürlüklerinden alınacak yurda giriş-çıkış çizelgesi ile borçlanılması aşamasında, sadece yurt dışında bulunulan süreler borçlandırılmakta, pasaport fotokopisi veya yurda giriş-çıkış çizelgesinden ülkemizde bulunulduğu tespit edilen süreler hiçbir şekilde borçlandırılmamaktadır.

3201 Sayılı Kanunun geçici 6'ncı maddesinde zorunlu göçe tabi tutulan yani Bulgaristan göçmenleri için borçlanma kapsamında yalnızca çalışma süreleri gösterilmiştir. Dolayısıyla zorunlu göçe tabi tutulan ve geçici 6'ncı madde kapsamına giren kişiler, çalışma süreleri arasında veya sonunda boşta geçen çalışılmayan süreleri ya da ev kadınlığında geçen süreleri borçlanamazlar. Örneğin; 1989 yılında zorunlu göç ile ülkemize gelerek Türk vatandaşlığını alan kadın vatandaşımızın 1980 ila 1989 yılları arasında Bulgaristan'da 1800 gün prim ödemesi varsa sadece prim ödemesinin olduğu 1800 gün borçlanma yapma hakkına sahip olacak, ev kadınlığı süreleri için borçlanma hakkı bulunmayacaktır.

18 yaşın doldurulmasından önce yurt dışında geçen sigortalılık, işsizlik ve ev kadınlığı süreleri, Türk vatandaşlığının kazanılmasından önce veya Türk vatandaşlığının kaybedilmesinden sonra yurt dışında geçen süreler, kendilerine kısmi aylık bağlanmış olanların yurt dışında geçen sigortalılık süreleri arasında ve bu sürelerin bitiş tarihinden sonraki işsizlik süreleri ve ev kadını olarak geçen süreler, borçlanılamaz...