Ölüm aylığı miktarı ölüm tarihine göre değişir

Adana'dan soru gönderen okurumuz Hamiyet Hanım, iki kardeş olduklarını ve arkadaş olan eşlerinin 1992 yılında aynı gün bir trafik kazasında vefat ettiğini daha sonra 2012 yılında Türkiye Gazetesi'ndeki köşemizi okuduktan sonra SGK'ya giderek eşlerinin prim gün sayılarını öğrenip 900 günden eksik kalan süreleri askerlik borçlanması ile tamamlayıp aynı gün emeklilik başvurusu yaptıklarını ancak kendisine daha düşük aylık bağlandığını, şu an kardeşinin 868 TL kendisinin 774 TL ölüm aylığı aldığını belirterek bunun nedenini sormuş.

5510 sayılı Reform Yasasının 35'inci maddesine göre ölüm aylığı, sigortalının ölüm tarihini, hak sahibi olma niteliğinin ölüm tarihinden sonra kazanılması halinde bu niteliğin kazanıldığı tarihi takip eden aybaşından itibaren başlar. Dolayısıyla ölüm aylığına borçlanma yapmak suretiyle hak kazanılmış ise aylık başlangıç tarihi borçlanmanın ödendiği ayı takip eden ay başı olur.

1992 yılında ölen eşinden dolayı 900 gün primle 2012 yılında ölüm aylığına hak kazanan dul eşe bağlanacak aylık şöyle hesaplanır: 2000 yılından önceki ortalama yıllık kazanç tespit edilerek gösterge rakamı bulunur. Asgariden prim ödeyenler için gösterge rakamı 9475'tir. Daha sonra bulunan bu gösterge rakamı ile 1999 yılı Aralık ayında geçerli olan 12000 memur maaş katsayısı ve % 70 ölüm aylık bağlama oranı çarpılır. Bunun sonucunda 9475x12.000x %70=79.590.000 eski TL yani 79,59 yeni TL maaş hesaplanır.

Hesaplanan bu maaş 1999 yılı Aralık ayı maaş tutarıdır. Bu maaş önce 2000 yılı Ocak ayı enflasyon oranı daha sonra 2000 ila 2007 yıllarına ait enflasyon oranları ve büyüme hızı oranları ile çarpılır. Bu rakam için kullanılacak katsayı 8,45199464995839'dur ve maaşla çarpımı sonucu 672,69 TL bulunur. Güncellenen 672,69 TL maaş 2008 yılı Ocak ayı değeridir. Daha sonra bu maaş 2008 yılından 2012 yılına kadar her yılın enflasyon oranına büyüme hızının yüzde otuzunun eklenmiş haliyle çarpılarak maaşın 2012 yılı değeri bulunur. Bunun için 1,44939 katsayısını kullanarak maaşın 2012 yılı Ocak ayına ait karşılığını yani 974,99 TL'yi buluruz. Bu tutara 2012 yılı Ocak ve Temmuz maaş zammını eklenince hesaplanan maaş 1062, 49 TL olacak ve geride kalan dul eşe maaşın yüzde 75'i olan 796,12 TL aylık bağlanacaktır. 2012 yılında bağlanmış olan maaşa 2013 yılı Ocak ve Temmuz emekli maaşı zammını uyguladığımızda 2000 yılından önce vefat eden sigortalının dul eşine 2012 yılında bağlanan ve bu ay ödenen maaş miktarı 862,24 TL olmalıdır. Bu maaşa yüzde 4 vergi iadesini ekleyince ele geçen 896,73 TL olacaktır.

Bilindiği üzere emeklilerin maaşları Ocak ve Temmuz dönemlerinde enflasyon oranı kadar artırılmaktadır. 2000 yılından önce bağlanan emekli aylıkları da büyüme hızı dikkate alınmaksızın enflasyon oranı kadar artırıldığından daha önce bağlanmış olan ölüm aylığı daha sonra bağlanan ölüm aylığından daha düşük olabilmektedir. 2000 yılından önce dul eşe bağlanan emekli aylığının 1999 yılı Aralık ayına ait karşılığı en düşük emekli maaşı olan 79,59 TL'nin yüzde 80'i olan 73,67 TL'dir. Bu maaşı günümüze kadar emekli zam oranı kadar artırınca 2000 yılından önce ölen eşinden dolayı ölüm aylığı alan ve başka hak sahibi bulunmayan dul eşin eline geçen maaş tutarı 774,38 TL olacaktır. Bu rakama yüzde 4 vergi iadesi eklenince ele geçen net tutar 805,36 TL olacaktır.

Dikkat edilirse 2000 yılından önce vefat etmiş ve 2000 yılından önce 900 gün üzerinden aylık bağlanmış olan dul eşe vergi iadesi dahil 805,36 TL ödenmekte iken aynı şekilde 2000 yılından önce vefat etmiş ancak 2012 yılında yine 900 gün üzerinden aylık bağlanmış olan dul eşe vergi iadesi dahil 896,73 TL ödenmektedir. Aynı dönemde vefat eden ve aynı prim gün sayısına sahip iki sigortalının birinin eşine 805,36 TL diğerinin eşine ise 896,73 TL ölüm aylığı ödeniyor olması bizi aylık hesaplama sistemimizin gözden geçirilmesi gerektiği sonucuna götürmektedir. Benim önerim emeklilere de büyüme hızından pay verilmesi yoluyla bu hatalı uygulamanın sona erdirilmesidir.

Hamiyet Hanım soru sormakla yetinmemiş aynı zamanda SGK tarafından kendilerine gönderilmiş olan aylık bağlama kararının da bir suretini taratarak mail olarak göndermiş. Hamiyet Hanıma aylık bağlayan memur sehven SGK bilgisayarına talep tarihi olarak eşinin ölüm tarihini girmiş. Bunun sonucunda bilgisayar da sanki Okurumuz 2000 yılından önce hak sahibi olmuş gibi o dönemdeki en düşük aylığı hesaplamış ve sonucunda okurumuz bir yıldan bu yana daha düşük aylık almış. Hamiyet Hanım, kendisine maaş bağlamış olan SGK İl Müdürlüğüne gitmeli ve SGK bilgisayarlarına talep tarihi olarak askerlik borçlanmasını ödediği tarihin girilmesi için dilekçe vermelidir. Sonrasında memur tarafından düzeltme işlemi yapılacak ve okurumuzun aylığı yükseltildiği gibi daha önce eksik ödenen maaş farkları da kendisine birikmiş olarak ödenecektir.