Ölüm maaşı alan sayısı maaş miktarında belirleyici unsurdur

Türk sosyal güvenlik sistemi aileyi esas almakta, sigortalının ölmesi halinde geride kalan aile bireylerine gelir garantisi sağlama adına ölüm aylığı bağlamaktadır. Ülkemizde aile kavramı içine anne ve baba da dahil edildiği için sigortalının ölümü sonrası dul eşine, bekar, boşanmış veya dul kalmış kız çocuğuna, 18 yaşına, orta öğrenim görüyorsa 20 yaşına yüksek öğrenim görüyorsa 25 yaşına kadar erkek çocuğuna ölüm maaşı bağlanıyor. Belirli koşulların sağlanması halinde artan maaş hissesi varsa veya artan hisse olmasa bile 65 yaşından büyük anne ve babaya da ölüm maaşı bağlanabiliyor.

Reform Yasasının yürürlüğe girdiği 1 Ekim 2008 tarihinden önce ölen sigortalıdan artan bir maaş hissesi varsa anne-babaya aylık bağlanması için sigortalı olarak çalışmaması veya kendi sigortalılığı nedeniyle emekli maaşı almıyor olması şartı aranmakta idi. Reform Yasası ile anne-babaya aylık bağlama şartları değişti. Anne-babanın sigortalı olarak çalışması ölen oğlundan maaş almasına engel değil ancak anne-babanın gelirinin asgari ücretin net tutarından daha az olması ve diğer çocuklarından hak kazanılan gelir ve aylıklar hariç olmak üzere emekli maaşı almıyor olması gerekir.

Emekli iken ölen sigortalının almakta olduğu emekli maaşı, emekli olmadan ölen sigortalının ise hesaplanan maaşının yüzde 50'si dul eşine ödenir. Aylık bağlanmış çocuğu bulunmayan dul eşe ise sigortalı çalışmaması veya kendi sigortalılığı nedeniyle emekli maaşı bağlanmamış olması halinde maaşın yüzde 75'i ödenir. Çocukların maaş oranı ise yüzde 25'dir. Maaş alan çocuk sayısı ikiden fazla ise hisseler toplamı yüzde 100'ü geçemeyeceğinden eşe iki çocuklara bir hisse olmak üzere maaş taksimatı yapılır. Örneğin; sigortalının dul eşi ve üç çocuğuna aylık bağlanacaksa, iki anneye birer çocuğa olmak üzere toplam beş hisse 100'e bölünerek anneye yüzde 40, çocukların her birine yüzde 20 oranında maaş bağlanır.

Annesiz ve babasız kalan veya sonradan bu duruma düşen, anne ve babası arasında evlilik bağı bulunmayan veya sigortalının ölümü tarihinde evlilik bağı bulunmakla birlikte anne veya babaları sonradan evlenenler çocukların hissesi yüzde 50'dir. Yine çocuk dışında maaş bağlanacak kimse yoksa çocuğun maaş hissesi yüzde 50 olacaktır.

Artan hisse varsa veya artan hisse bulunmamakla birlikte 65 yaşın üstünde olan anne-babanın maaş hissesi yüzde 25'dir. Hem anne hem de babaya maaş bağlanması halinde her birinin maaş hissesi yüzde 12,5 olacaktır.

Sigortalının ölümü sonrası hak sahibi sayısı üçten az ise yani bir ya da iki hak sahibine maaş bağlanırsa hisse taksimatı haricinde ayrı bir taksimat daha yapılarak hak sahiplerine bu taksimatlar sonucu fazla olan maaş ödenir. Reform Yasasına göre hak sahibi kimselerin gelir ve aylıkları; hak sahibi bir kişi ise alt sınır aylığının yüzde 80'inden, hak sahibi iki kişi ise yüzde 90'ından az olamaz.  Yani ölen sigortalıdan dolayı bir kişiye aylık bağlanacak ise aylık alt sınır aylığının yüzde 80'inden, iki kişiye aylık bağlanacak ise alt sınır aylığının yüzde 60, yüzde 30'undan veya yüzde 45, yüzde 45'den az olamayacaktır.

1 Ocak 2000 tarihinden önce sigortalı olup 1 Ekim 2008 tarihinden önce sigortalıdan dolayı tek hak sahibi bulunan kişiye şu an ödenen en düşük maaş 800 TL'dir. İki hak sahibi için bu oran yüzde 60'dan maaş alan için 584 TL, yüzde 30 dan maaş alan için ise 292 TL'dir. Yüzde 45 ve yüzde 45'den maaş alanlar için ise 441 TL'dir. Ölüm 1 Ekim 2008 tarihi sonrası ise alt sınır aylıkları yüzde 80, 60, 30, 45  üzerinden 793 TL, 580 TL, 290 TL ve 435 TL'dir.

Okurumuz Gülsüm Hanım'ın torunu evlenirse yani torununun mürüvvetini görürse kendisinin maaşı 292 TL'ye gelinin maaşı 584 TL'ye yükselecektir. Gülsüm Hanım gelinini de baş göz ederse bu kez maaşı 800 TL olacaktır.