Sakatlık indirimi ve emeklilik

Gelir Vergisi Kanununun 31. maddesinde, özel indirim tutarı sakatlar için belirli bir avantaj sağlayacak şekilde düzenlenmiştir. Kanun koyucu burada, özürlü vatandaşlarımızın içinde bulunduğu zor şartların azaltılması amacını gütmüştür. Gelir Vergisi Kanununda 4369 sayılı Kanunla yapılan değişikliklerle sakatlık vergi indiriminden yararlanma şartları genişletilmiş, hizmet erbabının bakmakla yükümlü olduğu özürlü kişiler, özürlü serbest meslek erbabı ve serbest meslek erbabının bakmakla yükümlü olduğu özürlü kişiler ile basit usulde vergilenen bazı esnaf ve sanatkar da kapsama dahil edilmiştir. Buna göre sakatlık indirimi; 1-Özürlü hizmet erbabı ile bakmakla yükümlü olduğu özürlü kişi bulunan hizmet erbabına, 2-Özürlü serbest meslek erbabı ile bakmakla yükümlü olduğu özürlü kişi bulunan serbest meslek erbabına, 3-Basit usulde vergilendirilenlerden, tüccar ve ücretli durumuna girmeksizin, imalat, tamirat ve küçük sanat işleri ile uğraşan (ilk madde ve yardımcı malzeme müşteriye ait olarak faaliyet gösteren terzi, tamirci, marangoz gibi) özürlülere uygulanmaktadır. Sakatlık vergi indirimi tutarlarının hesaplanmasında, Gelir Vergisi Kanununun 31. maddesine göre belirlenen özel indirim tutarı ve özürlü vatandaşın veya bakmakla yükümlü olduğu kişinin sakatlık derecesi esas alınmaktadır. Özel indirim tutarı, 1 Ocak 2002 tarihinden itibaren ayda 30 milyon ve yılda 360 milyon lira olarak tespit edilmiştir. Bu tutar Adıyaman, Batman, Bingöl, Bitlis, Diyarbakır, Elazığ, Hakkari, Mardin, Muş, Siirt, Şırnak, Tunceli ve Van illeri için ayda 42 milyon ve yılda 504 milyon lira olarak belirlenmiştir. Gelir Vergisi Kanununa göre, çalışma gücünün en az yüzde 80'ini kaybetmiş bulunanlar birinci derece sakat, yüzde 60'ını kaybetmiş olanlar ikinci derece sakat ve yüzde 40'ını kaybetmiş bulunanlar ise üçüncü derece sakat sayılırlar. Özel indirim tutarları ise; Birinci derece sakatlar için sekiz katı, İkinci derece sakatlar için dört katı, Üçüncü derece sakatlar için iki katı, olarak uygulanmaktadır. Sakatlar için emeklilikte kolaylık 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanununun yaşlılık aylığına hak kazanma şartlarını düzenleyen 60. maddesinin  fıkrasında; a) Sigortalı olarak ilk defa çalışmaya başladığı ta-rihten önce bu kanunun 53 üncü maddesine göre malül sayılmayı gerektirecek derecede hastalık veya arızası bulunan ve bu nedenle malüllük aylığından yararlanamayan veya, b) Sakatlığı nedeniyle vergi indiriminden yararlanmaya hak kazanmış durumda olan, Sigortalılar, yaşları ne olursa olsun, en az 15 yıldan beri sigortalı bulunmak ve en az 3600 gün Malüllük, Yaşlı-lık ve Ölüm Sigortaları primi ödemiş olmak şartıyla yaşlılık aylığından yararlanırlar hükmü yer almaktadır. Görüldüğü gibi sakatlığı nedeni ile vergi indiriminden yararlanan sigortalılar 15 yıl sigortalılık süresi ve 3600 gün prim ödemsi ile emekli olabilmektedirler. Hemen belirtelim ki bu kolaylık SSK'ya tabi olarak çalışan ücretliler için geçerlidir. Başvuru ve gerekli belgeler Sakatlık vergi indiriminden yararlanmak isteyenlerin bir dilekçe ile; illerde Defterdarlık Gelir Müdürlüğüne, bağımsız Vergi Dairesi bulunan ilçelerde Vergi Dairesi Müdürlüğüne, diğer ilçelerde Mal Müdürlüğüne başvurması ve başvuru dilekçesine de; Özürlü çalışan için; a) işyerinden alacağı çalışama belgesi, b) Nüfus cüzdanı örneği ve üç adet fotoğraf, Hizmet sözleşmesine göre çalışanın bakmakla yükümlü olduğu özürlü kişiler için; a) Ücretlinin çalıştığı işyerinden alacağı hizmet erbabı olduğunu gösterir belge, b) Özürlü kişilerin nüfus cüzdanı örneği ve üç adet fotoğrafı, c) Özürlü kişiye bakmakla yükümlü olunduğunu gösteren belge, Özürlü serbest meslek erbabı için; a) Vergi kimlik numarasını gösteren belge, b) Nüfus cüzdanı örneği ve üç adet fotoğraf, Serbest meslek erbabının bakmakla yükümlü olduğu özürlü kişiler için; a) Serbest meslek erbabının vergi kimlik numarasını gösteren belge, b) Özürlü kişilerin nüfus cüzdanı örneği ve üç adet fotoğrafı, c) Özürlü kişiye bakmakla yükümlü olunduğunu gösteren belge, Sakatlık indiriminden yararlanma hakkına sahip basit usulde vergilendirilen özürlüler için; a) Vergi kimlik numarasını gösteren belge, b) Nüfus cüzdanı örneği ve üç adet fotoğraf, eklenmesi gerekiyor. Sakatlık vergi indirimi için başvuranlar yetkili sağlık kurulundan en yakınına sevk edilirler. Yetkili sağlık kuruluşunca verilecek raporlar ilgili müdürlüklerce Maliye Bakanlığı Gelirler Genel Müdürlüğünde oluşturulan Merkez Sağlık Kuruluna gönderilir. Merkez Sağlık Kurulu, sağlık kuruluşları tarafından düzenlenen raporları inceleyerek, başvuru sahibinin çalışma gücünün ne kadarını kaybettiğine karar vererek, sakatlık dereceleri belli olanlara ilişkin raporlar, ücretlilerde işverenine, diğerlerinde kendilerine verilmek üzere ilgili Defterdarlığa gönderirler. Bakmakla yükümlü olunan kişiler Sakatlık indirimi uygulamasında bakmakla yükümlü olunan kişi tabirinden; özürlü kişinin tabi olduğu çalışma mevzuatı veya bağlı bulunduğu sosyal güvenlik kurumunun mevzuatına göre bakmakla yükümlü olduğu anne, baba, eş ve yaş sınırlaması olmaksızın çocukları anlaşılacaktır. Bakmakla yükümlü olduğu özürlü kişi bulunan; Hizmet erbabı, çalıştığı işyerinden veya duruma göre kayıtlı olduğu sosyal güvenlik kuruluşundan aldığı özürlü kişiye ait sağlık karnesinin kimlik bilgilerini içeren sahifelerinin bir örneğini, Serbest meslek erbabı, kayıtlı olduğu sosyal güvenlik kuruluşundan aldığı özürlü kişiye ait sağlık karnesinin kimlik bilgilerini içeren sahifelerinin bir örneğini bakmakla yükümlü olduğuna dair belge olarak başvuru sırasında ilgili müdürlüklere verecektir. Not: Bu yazı; Erdoğan Akkaya, Salim İleri, Neşe Alkan, Mehmet Özyurt, Nezire Çolak, İsmail Yılmaz ve isminin açıklanmasını istemeyen üç okurumuzun sorularına cevap olarak hazırlanmıştır.