Toptan ödeme şartları ve ölüm aylığı

Mehmet Kaya-İstanbul: Sosyal Sigorta haklarımız ile ilgili olarak nereden ve nasıl bilgi alabileceğimizi bilmiyoruz. Sigorta Müdürlüklerine gittiğimizde çalışan memurlar iş yoğunluğundan veya başka nedenlerden dolayı sorularımıza cevap veremiyorlar. Bu nedenle sizlerden iki konuya açıklık getirmenizi istiyoruz. 1- SSK'dan emekli olamayacak olan bir kişiye hangi hallerde toptan ödeme yoluyla sigorta primleri iade edilir? 2- Ölüm aylığına nasıl hak kazanılır ve kimler hak sahibi olabilir? Cevap: 1- Sosyal Sigortalar Kanununa göre, malüllük, yaşlılık ve ölüm sigorta kollarına yatırılan sigorta primleri aşağıda açıklanan şartlarda hak sahiplerine geri verilir. a) Evlenme Toptan Ödemesi: Evlenme dolayısıyla işinden ayrılan kadın sigortalıya kendisinin ve işverenlerinin ödediği primlerin yarısı, yazılı talepleri üzerine, toptan deme şeklinde verilir. İşinden ayrıldıkları tarihten itibaren bir yıl içinde evlenmiş veya evlendikleri tarihten itibaren bir yıl içinde işinden ayrılmış olan kadın sigortalılar, evlenme nedeni ile işten ayrılmış sayılırlar. b) Yaşlılık Toptan Ödemesi: Sigortalı olarak çalıştığı işten ayrılan ve malüllük ve yaşlılık aylığı bağlanmasına hak kazanamayan kadın ise 58, erkek ise 60 yaşını doldurmuş bulunan, 50 yaşını doldurmuş bulunan ve erken yaşlanmış olduğu tespit edilen, sigortalıya kendisinin ve işverenlerinin ödediği, malüllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primlerinin toplamı, yazılı isteği üzerine toptan ödeme şeklinde ödenir. c) Ölüm Toptan Ödemesi: Sigortalının ölümü ile ölüm aylığı bağlanmasına ilişkin şartlar oluşmadığı takdirde, sigortalının ve işverenlerinin ödedikleri primlerin toplamı toptan ödeme şeklinde hak sahiplerine verilir. 2- Ölen sigortalıların hak sahiplerine aylık bağlanabilmesi için hem ölen kişinin, hemde hak sahibi olacak kişinin belirli şartları taşıması gerekmektedir. -Sigortalının malüllük veya yaşlılık aylığı almakta iken ölmesi, - Sigortalı aylık bağlanmadan önce ölmüşse, toplam olarak 1800 gün veya en az 5 yıldan beri sigortalı bulunup sigortalılık süresinin her yılı için ortalama 180 gün prim ödemiş olması gerekmektedir. Hak Sahiplerine ilişkin Şartlara Gelince: Sosyal Sigortalar Kanununa göre, hak sahibi kavramına, sigortalının ölümü ile geride bıraktığı ve aşağıdaki şartları taşıyan eş, çocuk ve ana-babası girer. Eş: Ölüm tarihinde sigortalı ile aralarında evlilik bağı bulunması şartı ile sigortalının ölümü ile dul kalan eşe aylık bağlanır. Ölen sigortalının eşinin başka bir kurumdan veya SSK'dan aylık alıp alamadığına bakılmaz. Bu durum sadece eşler için istisnadır. Erkek Çocuklar :Yasaya göre, sigortalının erkek çocuklarından öğrenci değilse 18, orta öğrenim yapması halinde 20, yüksek öğrenim yapması halinde ise 25 yaşını doldurmamış olanlar ile çalışamayacak durumda malül olanlara aylık bağlanır. Çalışamayacak durumda malul raporu alan erkek çocuklara yaş ve zaman sınırlaması konmadan ölüm aylığı ödenir. Kız Çocuklar : 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu kız çocuklar için ayrı bir uygulamaya gitmiştir. Sigortalının kız çocuklarından evli olmayan, evli olmakla birlikte sonradan dul kalan ve sosyal güvenlik kuruluşlarına tabi bir işte çalışmayan ayrıca bu kuruluşlardan kendi çalışmalarından dolayı gelir ve aylık almayanlara aylık bağlanır. Eğer kız çocuğu evlenmez ve harhangi bir işte çalışmaz veya bir kurumdan gelir ve aylık almaz ise yaş sınırına bağlı kalmaksızın ölüm aylığı almaya devam eder. Ana ve Baba : Uygulamada en sık karşılaşılan sorunlar ana ve babaya aylık bağlanmasında ortaya çıkar. Ana ve babaya aylık bağlanabilmesi için sigortalının öldüğü tarihte eşine ve çocuklarına bağlanan aylıklarının toplamından artan miktarın bulunması ve ana-babanın geçiminin sigortalı tarafından sağlandığının belgelenmesi gerekir. Ölen sigortalının sağlığında ana ve babasının geçimini sağladığı ispatlanabiliyorsa aylık bağlanacaktır. NOT: Sizlerden gelen emeklilik sorularına cevap veremiyorum. Bildiğiniz gibi emeklilik hukukunu düzenleyen 4447 sayılı kanun Anayasa Mahkemesi'nce iptal edildi. Çalışma Bakanlığı yeni bir tasarı hazırlayıp Bakanlar Kurulu'na sundu. Yeni tasarı kanunlaşmadan veya nasıl kanun haline geleceği kesinleşmeden üzerinde yorum yaparak sizleri yanıltmak istemiyorum.