Yabancıların sosyal güvenliği

Soru: Yapacağımız bir iş gereği, Çin Halk Cumhuriyeti vatandaşı olan yabancı işçi çalıştırmamız gerekiyor. Ancak, yabancı işçilerin sosyal güvenliklerinin nasıl sağlanacağını bilmiyoruz. SSK'dan tatmin edici bir cevap alamadık. Birkaç yerden görüş istedik. Ancak farklı çözümler sundular. Bu konuda bize yol göstermenizi istiyoruz. Cevap: Türkiye'de çalışan yabancı ülke vatandaşlarının sigortalılık durumu 506 sayılı Sosyal Sigortalar Yasasının 3. maddesinde düzenlenmiştir. Hemen belirtelim ki, ülkemiz ile sosyal güvenlik analaşması bulunan ülke vatandaşları, Türk vatandaşları gibi bir işyerinde hizmet sözleşmesine istinaden çalışmaya başlamaları halinde tüm sigorta kollarına tabi olarak sigorta primlerinin ödenmesi gerekmektedir. 506 sayılı Sosyal Sigortalar Yasası'nın 3. maddesi gereği, ikili sosyal güvenlik anlaşmamızın bulunmadığı bir ülkenin (örneğin Çin) vatandaşı,Türkiye'deki bir işyerinde hizmet akdine istinaden çalışmaya başlayınca, sadece kısa vadeli sigorta kollarına tabi olacaklardır. Yani, bu kişiler için iş kazası-meslek hastalığı, hastalık ve analık sigorta kolları için zorunlu olarak sigorta primi ödenir. Bunlar aynen Türk vatandaşları gibi, işyerinde işe başlamalarıyla birlikte kendiliğinden sigortalı sayılırlar. Sosyal Sigortalar Yasasının (3/II-A) maddesinde, Türkiye'de çalışan yabancıların uzun süreli sigorta kollarından olan malullük, yaşlılık ve ölüm sigortalarına tabi olmaları için yazılı başvuruda bulunmalarını şart koşmuştur. Bunlar, uzun vadeli sigortalar için istek tarihini takip eden aybaşından geçerli olarak sigortalı olacaklardır. Burada yazılı istek bir geçerlilik değil ispat şartıdır. Yargıtay'a gör, yazılı istekte bulunmayan, fakat primlerini ödemiş olan yabancı uyruklular da, malullük, yaşlılık ve ölüm sigortalarından yararlanırlar. Burada yeri gelmişken belirtelim ki, herhangi bir ülkenin vatandaşı olmayan uyruksuzlara da yabancı uyrukluların tabi olduğu hükümler uygulanır. Mülteciler ise, 6.9.1961 tarihinden itibaren tüm sigorta kollarına tabidirler. İkili anlaşmalara istinaden Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlığına geçmek için ülkemize gelen göçmenler, Türk vatandaşlığına kabul edilecekleri tarihe kadar yabancı uyruklu statüsünde kalacaklarından, yabancı uyruklulara uygulanan hükümlere tabi olacaklardır. 2527 sayılı yasa ile Türk soylu yabancılara, Türkiye'de çalışma hakkı tanınmıştır. Bu kişiler Türk vatandaşları gibi tüm sigorta kollarına tabi olarak çalışacaklardır. Türkiye'de bir hizmet akdine istinaden herhangi bir işverenin yanında çalışmaya başlayan yabancı uyrukluların, işsizlik sigortası kapsamına girebilmeleri için, işçinin vatandaşı olduğu ülke ile Türkiye arasında ikili sosyal güvenlik analaşmasının imzalanmış olması şart koşulmuştur. Yani mütekabiliyet esasına göre işsizlik sigortasına tabi olabilecektir. Bu açıklamalardan sonra sizin sorunuzun cevaplandığını umuyorum. Kısaca, çalıştıracağınız Çin vatandaşlarını, kısa vadeli sigorta kollarına zorunlu olarak, uzun vadeli sigorta kollarına isteğe bağlı olarak tabi tutmanız gerekiyor. Çin ile ülkemiz arasında sosyal güvenlik anlaşması olmadığından, bu ülke vatandaşlarına işsizlik sigortası uygulamamanız gerekiyor. Kısa soru ve cevaplar Ali Özcan- Beyşehir: Mektubunuzda prim ödeme gün sayınızı belirtmemişsiniz. Bildiğiniz gibi erkek sigortalıların SSK'dan emekli olabilmeleri için, en az 25 yıllık sigortalılık süresi ve 5000 gün prim ödemesinin olması gerekmektedir. Bu şartlara ilave olarak 4447 sayılı yasa ile yaş haddi uygulamasına geçilmiştir. Sigorta başlangıcınız Temmuz 1977 olduğu için en erken 45 yaşınızı ikmal ederek emekli olabilirsiniz. Halen bu yasa uygulanıyor. Anayasa mahkemesi kararı nedeni ile yakın bir tarihte yeni bir düzenleme yapılacak. Çalıştığınız işyerlerinden alamadığınız hafta sonu ve bayram tatili ücretleri için öncelikle noter kanalı ile ihtarname göndermeniz gerekiyor. Sonuç alamadığınız takdirde dava açmalısınız. Niyazi Cumba - Ankara: Bağ-Kur'dan 11. basamaktan emekli olmanıza rağmen 9. basamaktan ve 6. basamaktan emekli olan tanıdıklarınızın sizden fazla emeklilik aylığı almasının yasal gerekçesi mutlaka vardır. Ayrıntılı açıklama vermemenize rağmen, muhtemelen siz 11. basamaktan yaş haddinden emekli aylığı alıyorsunuz. Bağ-Kur yasasına göre; erkek sigortalıların emekli aylığı alabilmeleri için en az 25 tam yıl prim ödemeleri gerekmektedir. Ancak sizin emekli olduğunuz tarihte 55 yaşını ikmal eden sigortalılar en az 15 tam yıl prim ödeyerek kısmi yaşlılık aylığı alabiliyorlardı. Fakat, 25 yıldan az prim ödenen her bir yıl için aylık bağlama oranı yüzde bir düşürülmektedir. 25 yıldan fazla prim ödemesi olan sigortalılar için ise, fazla prim ödenen her bir yıl için aylık bağlama oranı yüzde bir artırılmaktadır. Bu durumda, daha yüksek basamaktan kısmi aylık alan bir kişinin emeklilik aylığı, düşük basamaktan ancak normal aylık almaya hak kazanan bir sigortalının aylığından düşük olabilmektedir. Eğer sizde 25 yıl üzerinden prim ödeyerek 11. basamaktan aylığa hak kazandıysanız ortada gerçekten bir yanlışlık vardır. Bu takdirde, Bağ-Kur Genel Müdürlüğü'ne müracaat etmenizi tavsiye ederim. Sinan Gezici - İstanbul: Bağ-Kur dahil prim ödeme gün sayınız 5000 gün olsaydı, 1995 yılında emekli olabilirdiniz. Ancak verdiğiniz bilgilere göre 2500 gün civarında hizmetiniz var. Prim ödemeniz 5000 güne tamamlayarak veya 3600 günden sonra 56 yaşınızı bekleyerek emekli olacaksınız. Tercihi siz yapınız. Bağ-Kur, askerlik borçlanması ve SSK hizmetleriniz birlikte değerlendirilerek emekli olacaksınız. Ayrıca SSK'ya son olarak prim ödemeye başladığınız 1995 yılından sonra en az 42 ay (1260) gün ödeme yapmış olmalısınız. Cengiz Kayan - İstanbul: Bağ-Kur sağlık yardımlarından yararlanabilmeniz için en az 8 ay sigorta primi ödemiş olmanız gerekmektedir. Ayrıca Bağ-Kur'a hiç prim borcunuzun olmaması da gerekiyor. Şuan için 8 aydan fazla prim ödemeniz var. Halen borcunuz yoksa sağlık karnesi alabilirsiniz. Aynı anda eş ve çocuklarınıza da sağlık karnesi alabilirsiniz. Yalnız eşinizin başka bir sosyal güvenlik kurumu ile ilgili olması gerekiyor.