Yurt dışı borçlanması yasal bir haktır, SGK sadece yasayı uygulamaktadır.

Anayasa'mızın 62'nci maddesinde Devletin, yabancı ülkelerde çalışan Türk vatandaşlarının aile birliğinin, çocuklarının eğitiminin, kültürel ihtiyaçlarının ve sosyal güvenliklerinin sağlanması, anavatanla bağlarının korunması ve yurda dönüşlerinde yardımcı olunması için gereken tedbirleri alacağı belirtilmiştir. Yurt dışında çalışan/ev kadını olarak yaşayan vatandaşlarımıza sunulan yurt dışı borçlanması hakkı da Anayasa'mızda düzenlenen bu koruma hükümlerinin boş sözcük yığını olarak kalmaması adına düzenlenmiştir. Milli iradeyi temsil eden Türkiye Büyük Millet Meclisi'nin yasaL düzenlemesiyle yurt dışı borçlanması müessesesi sosyal güvenlik hukukumuzda yerini almıştır. Özetle, vatandaşlarımıza sunulan yurt dışı borçlanma hakkı SGK tarafından değil yasalar tarafından verilmiştir. SGK sadece yasanın uygulanması görevini yerine getirmektedir.

Yurtdışı hizmet borçlanması yurtdışında geçmiş (çalışılarak veya boşta) bazı hizmet sürelerinin sosyal güvenlik hakları bakımından Türkiye'de geçmiş gibi değerlendirilmesidir. Bu konuya ilişkin kanuni düzenlemeler yapılmadan önce yurtdışında bulunan Türk vatandaşlarının çalışmış oldukları süreler, çalışılan ülke ile bir sözleşme yapılmış ise buna göre değerlendiriliyor çalışılan ülke ile Türkiye arasında sosyal güvenlik sözleşmesi yapılmamış ise bu hizmet süreleri Türkiye'deki çalışma süreleriyle birleştirilmiyordu. Bu durum ise pek çok vatandaşımızın sosyal koruma dışında kalmasına ve telafisi imkânsız mağduriyetler yaşanmasına neden oluyordu. Örneğin; Irak'ta 15 yıl çalıştıktan sonra ölen vatandaşımızın eşi, çocuğu, anne ve babası sosyal korumaya muhtaç duruma düşüyordu.

Yurtdışında çalışan vatandaşlarımızın yurt dışı hizmetlerini borçlanma yolu ile Türkiye'de geçmiş hizmet gibi değerlendirmeleri amacıyla ilk olarak 1978 yılında 2147 sayılı "Yurt Dışında Çalışan Türk Vatandaşlarının Yurt Dışında Çalışma Sürelerinin Sosyal Güvenlik Bakımından Değerlendirilmesi Hakkında Kanun" çıkarılmıştır. 2147 sayılı Kanun, ikili veya çok taraflı sosyal güvenlik sözleşmesi yapılmış olup olmadığına bakmaksızın tüm yabancı ülkelerde işçi veya işveren olarak çalışanların, yazılı isteklerine bağlı olarak yurtdışındaki hizmetlerini borçlanabilmelerini düzenlemekteydi.

2147 sayılı Kanuna göre yurtdışı hizmetlerini borçlanmak isteyenlerin kısmı borçlanma yapma hakları yoktu. Diğer bir ifadeyle 2147 sayılı Kanuna göre borçlanma yapılmak istendiğinde yurtdışında geçen hizmetlerin tamamının borçlanılarak ödenmesi gerekmekteydi. Bu durum haklı olarak eleştirilmiş ve nitekim Yargıtay bir kararında 2147 sayılı Kanunun kısmi borçlanmayı önlediği biçiminde yorumlanmasını kabul etmeyerek böylesi bir yorumun tüm sosyal güvenlik ilkelerine ve yasaya ters düşeceği sonucuna varmıştır.

2147 sayılı Kanunun yedi yıllık uygulamasında yaşanan sorunlar da dikkate alınarak, konu vatandaşlarımızın yurtdışında geçen sürelerinin sosyal güvenlikleri bakımından değerlendirilmesi için yeni bir yaklaşımla ele alınmıştır. Nitekim 2147 sayılı Kanun, aynı konuyu düzenleyen 3201 sayılı Kanunla yürürlükten kaldırılmıştır.

3201 sayılı Kanunla kısmi borçlanma açık olarak kabul edilirken diğer taraftan borçlanma yapılabilmesi için, uygulamada yine sorunlara yol açan "yurda kesin dönüş yapılmış olma" koşulu aranmıştır.  Sonrasında 3201 sayılı Kanunun 3'üncü maddesinde yer alan "yurda kesin dönüş yapanlar" ve "kesin dönüş" sözcükleri Anayasa'ya aykırı bulunarak Anayasa Mahkemesi tarafından iptal edilmiştir. Bunun üzerine, 3201 sayılı Kanunun bazı hükümleri değiştirilmiş, yapılan değişiklik sonrası, borçlanma için yurda dönüş tarihinden sonra aranan iki yıllık başvuru süresi yürürlükten kaldırılmış ve yurtdışında bulunanlara da çalışıp çalışmadıklarına bakılmaksızın borçlanma hakkı verilmiştir. Diğer bir anlatımla artık yurt dışı borçlanma yapılabilmesi için yurda kesin dönüş yapılmasına gerek bulunmamaktadır.

Yurt dışı borçlanmasının sosyolojik derinliğini de dikkate aldığımız için haftaya Türkiye Gazetesi Okurlarına yurt dışı borçlanması yapabilmenin şartlarını açıklayacağız. Okurlarımızın mübarek Kurban Bayramını tebrik ediyor ve bu ulvi ibadetlerinin kabulünü Cenabı Allah'tan niyaz ediyorum.