Yurt dışı borçlanmasında yenilikler

Sosyal güvenlik sistemimizin önemli konularından birisi, şüphesiz yurt dışı hizmet borçlanmasıdır. Önemli olduğu kadar da karmaşık konuların başında gelmektedir. Özellikle yurt dışı hizmet borçlanmasıyla emekli olmak isteyen vatandaşlarımızın yurda kesin dönüş şartı konusunda farklı yorumlarla karşılaşmaları ciddi hataların yapılmasına neden olmuştur. Birçok vatandaşımız, sırf bu yüzden mağdur olmuş ve yargı yolu ile çözüm aramak durumunda kalmıştır. Yurt dışında yaşayan vatandaşlarımızdan gelen yoğun talepler de dikkate alınarak yurt dışı hizmet borçlanmasında tartışmalı olan konulardan bazılarına açıklık getirildi. "Yurt Dışında Bulunan Türk Vatandaşlarının Yurt Dışında Geçen Sürelerinin Sosyal Güvenlikleri Bakımından Değerlendirilmesi Hakkında Yönetmelik"te yapılan bu değişiklikler 6 Temmuz 2007 tarihli Resmi Gazete'de yayınlanarak yürürlüğe girdi. İsteyen yatırdığı parayı geri alabilecek Yurt dışı hizmet borçlanması yapan ve borcun bir kısmını veya tamamını ödeyen sigortalılar ile ölümleri halinde hak sahipleri istemeleri halinde ödedikleri parayı geri alabilecekler. Kabul etmek lazım ki, her isteyen parasını geri alamayacak. Borçlanma yapıp parasını ödeyenler aylık talebinde bulunmadıkları sürece ödedikleri parayı geri isteme hakkına sahip olacaklar. Diğer yandan, parasını ödeyip emeklilik müracaatında bulunanlardan aylık bağlanmaya hak kazanmadıkları ortaya çıkanlar da ödedikleri parayı geri alma hakkına sahip olacaklardır. İlk yurt dışı borçlanma işlemlerinin yapılmaya başlandığı 1978 yılından günümüze kadar ödenen paraların geri alınması mümkün değildi. Borçlanma işleminden vazgeçen kişilere Kuruma yatırdıkları paranın iade edilmesi yerinde bir uygulamadır. Bu anlamda ortaya çıkan mağduriyetler giderilmiş olacaktır. Kesin dönüş şartı yumuşatıldı Bilindiği gibi, yurt dışı borçlanması yapabilmek için yurda kesin dönüş şartı aranmazken, emeklilik için kesin dönüş şartı devam etmekteydi. Yurt dışı borçlanmasının en kritik noktası da burada bulunmaktadır. Borçlanma işleminde kesin dönüş şartının kaldırılması birçok kişi tarafından emeklilik içinde geçerli addedilmiştir. Oysa, gerek kurum uygulamalarında ve gerekse Yargıtay kararlarında her hal ve şartta emeklilik için kesin dönüş aranmaktadır. Yönetmelikte yapılan değişiklikle artık kesin dönüşten ne anlaşılması gerektiğine bir açıklık getirildi. Buna göre; "Yurda kesin dönüşten; aylık tahsis talebinde bulunanların yurt dışındaki çalışmasının sona ermesi, çalışmaya bağlı sosyal sigorta ödenekleri olan işsizlik ve hastalık ödeneği ile ikamete bağlı sosyal yardım almaması anlaşılır." Görüldüğü gibi, yurda kesin dönüş yapmayanların Türkiye'den yurt dışı borçlanmasına istinaden emekli aylığı alabilmeleri için, yurt dışında çalışmaya son vermeleri, işsizlik yardımı ve her ne adla olursa olsun ikamete dayalı sosyal yardım almamaları gerekmektedir. Güncel belge istenecek Yurt dışı hizmet borçlanması nedeniyle emeklilik müracaatında bulunanlardan bugüne kadar istenmeyen bazı belgeler istenecek. Yönetmelik hükmüne göre, tahsis talebinde bulunanlardan; şekli ve içeriği Kurumca belirlenecek beyan ve taahhüt belgesi istenecek. Bununla birlikte, çalıştığı iş yerinden ayrıldığını ve işsizlik ve hastalık sosyal sigorta ödeneklerini almadığını gösterir güncel tarihli hizmet belgesi getirmesi talep edilecek. Yurt dışında yalnızca ev kadını olarak bulunduğu süreleri borçlanmış olanların tahsis taleplerinde ise şekli ve içeriği Kurumca (SGK) belirlenecek beyan ve taahhüt belgesi alınacak... Yukarıdaki şartları yerine getirenlerden aylığa hak kazananların aylıkları yazılı talepte bulundukları tarihi takip eden aybaşından başlar. Borçlanmada süre serbest Burada süreden kasıt, borçlanma yapılacak süredir. Borçlanma için başvuruda bulunanlar, yurt dışında geçen sürelerinin tamamını veya istediği kadarını borçlanabilirler. Kısmi borçlanma yapmak isteyenler, borçlanacakları süreleri gün, ay ve yıl olarak belirtmek zorundadır. Diğer yandan süreyle ilgili olarak belirtmek lazım ki, yurt dışı borçlanması yapan vatandaşlarımıza borç tebliğ edildikten sonra bu borçları ödemeleri için herhangi bir süre verilmemektedir. İstedikleri zaman ve istedikleri miktarda ödeyebilirler. Borçlarını ne zaman öderlerse ancak o zaman hizmet kazanabilirler. Yıllık kontrol yapılacak Yurt dışı hizmet borçlanması yaparak emekli olan vatandaşlarımız, altı aydan fazla süreyle yurt dışında kalmaları halinde kendilerinden çalışmadıklarına dair her yıl yazı istenecek. Yönetmeliğin konu ile ilgili hükmüne göre; "Borçlandıkları hizmetleri dikkate alınarak kendilerine aylık tahsisi yapılan kişiler ile ev kadınlarından her takvim yılı içerisinde 6 aydan daha uzun süre yurt dışında bulunmuş olanlar, yurt dışında çalışmadıklarını ve işsizlik ile hastalık sosyal sigorta ödenekleri almadıklarını gösterir güncel tarihli hizmet belgelerini Sosyal Güvenlik Kuruluşlarına vermek zorundadır." Aylık tahsisi yapılan kişilerden her takvim yılı içerisinde 6 aydan daha uzun süre yurt dışında bulundukları halde güncel tarihli hizmet belgelerini her takvim yılı sonuna kadar Sosyal Güvenlik Kuruluşuna elden veya posta yoluyla gönderilmesi gerekir. Ya da Sosyal Güvenlik Kuruluşlarınca oluşturulacak elektronik ortamda verilmesi lazım. Söz konusu belgelerin verilmemesi halinde aylıkları kesilecek. İstenen belgeler verilince tekrar aylık bağlanacaktır. Yıl içinde aylık tahsisi yapılanların yoklama işlemleri takip eden yıldan itibaren başlatılır. Sosyal Güvenlik Kuruluşlarınca gerekli görülen zaman ve hallerde aylık alanların aylık alma şartlarının devam edip etmediği konusunda re'sen araştırma yapılabilir. Aylık alma şartlarını yitirdikleri tespit edilenlere yersiz olarak yapılan ödemeler ilgili hükümlere göre tahsil edilir. Kısmi aylık tam aylığa çevrilebilir Sosyal güvenlik sözleşmeleri uygulanmak suretiyle kendilerine sosyal güvenlik kanunlarına göre kısmi aylık bağlanmış olanlar ile bağlanacak olanlar, diledikleri takdirde yurt dışında geçen ve tam aylık almak için yeterli gün sayısını veya hizmet cetvelindeki gün sayılarının tamamını borçlanabilir. Yurt dışında çalışırken ölenlerin kısmi aylık alacak hak sahipleri, ölenin yurt dışındaki tam aylık için yeterli olan gün sayısını veya hizmet cetvelindeki gün sayılarının tamamını borçlanabilirler. Bunların kısmi aylıkları borçlarını ödedikleri tarihi takip eden aybaşından itibaren tam aylığa yükseltilir.