Yurt dışında çalışanlara kısmi aylık bağlanması

Türk vatandaşlarının özellikle 1960'lı yıllarda çalışmak üzere yurt dışına gitmeleri, ülkemizin de bu türdeki çalışmayı teşvik ederek iş gücü ihracını bir devlet politikası haline getirmesi, yurt dışında çalışan vatandaşlarımızın sosyal güvencelerine yönelik bir sosyal politika geliştirmesini zorunlu kılmıştır. Gerek bu zorunluluk gerekse sosyal güvenliğin bir insan hakkı olmasından hareketle Türkiye Cumhuriyeti, Türk işçilerinin yoğun olduğu ülkelerle sosyal güvenlik sözleşmeleri yapmaya başlamıştır.

Şu an 22 ülke ile yapılan sosyal güvenlik sözleşmesi yürürlüğe girmekle birlikte halen sözleşme çalışmaları devam etmekte olup yakın bir gelecekte bu sayının 50'nin üzerine çıkacağı görülmektedir. Bu alanda hem SGK hem de Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı yoğun, özverili ve sonuç alıcı çalışmalar sürdürmektedir.

Vatandaşlarımızın, Türkiye ile sosyal güvenlik sözleşmesi yapılan ülkelerde sigortalı çalışması sosyal güvenliklerinin eksiksiz sağlanmasına yol açmaktadır. Daha basit bir ifadeyle vatandaşlarımızın yabancı ülkede ödedikleri primler zayi olmamakta, emeklilik aşamasında bu süreler değerlendirilmektedir.

Türk vatandaşlarının sosyal güvenlik sözleşmesi yapılan ülkelerde sigortalı çalışmaları kendilerine iki temel sosyal hak sağlamaktadır. Bu haklar ise;

1-İlk defa sigorta prim ödemesi ilk defa Türkiye ile sözleşme yapılan ülkede gerçekleşmiş ise bu tarih Türkiye'de de sigorta başlangıcı sayılmaktadır. Örneğin; ilk defa 10.1.1991 tarihinde Almanya'da sigorta primi ödemeye başlayan vatandaşımız daha sonra Türkiye'ye dönüş yapmış ve 15.4.2007 tarihinde Türkiye'de sigortalı olmuşsa emekli olma açısından sigorta başlangıcı Almanya başlangıcı olan 10.1.1991 tarihi sayılmakta ve 25 yıl sigorta 52 yaş ve 5525 gün prim ödeme şartlarıyla emekli olabilmektedir.

2-Emeklilik aşamasında, sigortalının her iki ülkede geçen sigortalı çalışmaları dikkate alınmakta, her ülke sosyal güvenlik kurumu kendisine ödenen prim gün sayısı oranında kısmi emekli maaşı bağlamaktadır. Dolayısıyla bu işlem her iki ülkede ödenen primlerin fiilen birleştirilmesi değil farazi olarak varmış gibi değerlendirilmesidir. Örneğin; Türk vatandaşının Türkiye'de 3000 gün, Almanya'da 3000 gün olmak üzere toplam 6000 gün çalışması varsa, her ülke sigortalının 6000 gün prim ödemesi üzerinden maaş hesaplayacak ancak 3000/6000 oranında yani yarımşar emekli maaşı ödeyecektir. Hesaplanan maaş Türkiye'de 1.500 TL, Almanya'da 600 Euro ise sigortalıya Türkiye'den ödenen maaş 750 TL, Almanya'dan ödenen maaş 300 Euro olacaktır.

Türkiye'de ödenen prim gün sayısı emekli olmasına yetmediği için yurt dışında geçen çalışmaları ile birlikte kısmi emekli maaşı bağlanan sigortalılar, maaş bağlandıktan sonra kendilerine tam aylık bağlanmasına yetecek kadar yurt dışı borçlanması yapmak suretiyle emekli maaşlarını tama yükseltebilirler. Yurt dışı borçlanması Türkiye'ye mahsus bir uygulama olduğu için yurt dışındaki kısmi emekli maaşını da tama yükseltmek mümkün olmayacaktır. Borçlanma yapılması halinde sigortalı Türkiye'den bir tam yurt dışından da bir kısmi olmak üzere iki emekli maaşı alma hakkını elde edecektir. Belirtmemiz gerekir ki; yurt dışından kısmi emekli maaşı almak için yurt dışındaki yasada öngörülen emekli yaşını tamamlamış olmaları gerekir ve yurt dışında emekli olma yaşı da Türkiye'den daha yüksektir.

Okurumuz her iki ülkede geçen prim gün sayısı dikkate alınarak Türkiye'den emekli olabilir. Bu durumda kendisine 5500 gün üzerinden maaş hesaplanacak ancak 3700/5500 oranında emekli maaşı ödenecektir. Ancak okurumuz en az 1450 gün yurt dışı borçlanması yaparsa kendisine 5150 gün üzerinden tam emekli maaşı ödenecektir.