En büyük suçlu tuz

AİLE DOKTORU Hazırlayan: Uzm. Dr. S. Hilmi ÖZKIRIŞ İç Hastalıkları Uzmanı DOKTOR EVİNİZE GELİYOR... HER PAZARTESİ VİZİTE GÜNÜ... Hepimiz yüksek tansiyondan şikâyetçiyiz. Fakat uzunlamasına dilimlenmiş bir salatalık turşusu görünce de hakkını vermeden sofradan kalkmayız... Sevgili okuyucular, bu işin tedavisi çok basit: Tuzu, yağı, kiloları bırak; spora, sebzeye ve düzenli yaşamaya sarıl! Kıymetli okurlar, geçen hafta tansiyonu A'dan Z'ye tanıttık ve sebeplerini ortaya koyduk. Bu hafta ise tıbbi ve sosyal açıdan tedavisini ele alacağız... Kan basıncını normale indirmek için öncelikle hayat tarzında bazı değişiklikler yapılması ve değiştirilebilir faktörlere dikkat edilmesi gerekir. Yüksek tansiyonla mücadelede en önemli adım, fazla kiloları vermek ve yenilenleri kontrol altına almaktır. Bunun için de az tuzlu yemek (tamamen tuzsuz değil) ve katı yağlı gıdalardan uzak durmak, porsiyonları küçültmek tesirli bir tedbirdir. Fazla olan her 10 kilonun verilmesi, yüksek tansiyonu 0,5-2 değer düşürür. Perhizin, meyve, sebze ve katı yağ muhtevası azaltılmış süt ürünlerinden zengin olması da, tansiyonun normale getirilmesine katkıda bulunur. KENDİMİZ NELER YAPABİLİRİZ? Büyük tansiyonu 12 -14 arasında ve/veya küçük tansiyonu 8-9 arasında olan hastalarda, altta yatan başka bir sebep yok ise hayat tarzı değişiklikleri yapması tavsiye edilir. Bunları şöyle sıralayabiliriz: * Düzenli ve uygun egzersiz alışkanlığının kazandırılması * Tuzdan kesinlikle kaçınılması * Şişman ise hemen kilo verilmesi ve ciddi bir perhize girilmesi * Sigara ve alkol gibi zararlı alışkanlıkların mutlaka bırakılması gerekiyor * Katı yağlardan kaçınma ve zeytinyağlı sebze yemeklerinin tercih edilmesi * Bol sebze ve meyve yeme alışkanlığının özellikle artırılması şart * Beslenmede potasyum, kalsiyum ve magnezyum desteği... NE ZAMAN İLACA BAŞLANMALI? Büyük tansiyon 14-16 arasında ve/veya küçük tansiyon 9-10 arasında, kalp, beyin, böbrek ve göz gibi uç organlar hipertansiyondan etkilenmemişse ve kalp hastalığı için risk faktörü olmayan hastalarda hayat tarzı değişikliği ile birlikte hipertansiyon ilaçları hekim takip ve kontrolünde kullanılmalıdır. Eğer büyük tansiyon 16-18 arasında ve/veya küçük tansiyon 10-11 arasında ise bu hastalarda ciddi diyet uygulaması ve birden fazla hipertansiyon ilacı kullanılması ile yoğun tedaviler uygulanır. Küçük tansiyon 12'nin üzerinde ise "malin hipertansiyon" denilen tıbbi bir aciliyet söz konusu olup, acilen uzman hekime müracaat edilmelidir. PERHİZİN İNCELİKLERİ Yemeği tuz yerine baharatla tatlandırın * Yapılan ilmi araştırmalar göstermiştir ki, gereğinden fazla miktarlarda tuz tüketen insanlarda, daha az tuz kullanan insanlara göre yüksek tansiyon daha sık ortaya çıkmaktadır. Perhizde tuz kısıtlaması yapmak için tuzsuz ekmek kullanılması, sofraya konulmuş yemeklere, tadına bile bakmadan tuz atma alışkanlığının terk edilmesi ve gıda seçiminde gıdaların tuz içeriğine bakılmalıdır. Hekime danışmadan yapay tuz kullanmak da zararlı olabilir. * Yemekler tuzsuz şekilde pişirilmeli; ateşten alındıktan sonra tuz eklenmelidir. Yemeklerin lezzetini artırmak için tuz yerine maydanoz, kekik, nane, dereotu gibi bitkilerle, baharatlar, limon, sirke, yoğurt kullanılabilir. Tuzlanarak hazırlanan turşu, zeytin gibi besinler konserveler, hazır çorbalar, salamuralar, hardal, ketçap, konserveler ve hazır soslar gibi bazı hazır gıdaların tuz içeriği oldukça fazladır. Bu tür gıdalardan olabildiğince uzak durulmalı, şuurlu tüketilmeye çalışılmalıdır. LİMON DÜŞÜRÜR MÜ? Tansiyonun doğru bilinen yanlışları * Tansiyon normale inince ilaçları bırakmak * İlaçların yan etkisinden korkmak * Tedavi olarak sadece Nifedipine (turuncu kapsüller) veya kaptopril tablet çiğnemek. * "Bünyem, yüksek tansiyona alışmış" diyerek ciddiye almamak. * Tansiyonu ölçmeden, şikayetleri başka hastalığa bağlamak. * Kan basıncı yüksekliğini sadece strese bağlayıp tansiyon ilacı kullanmamak. * Yalnızca büyük tansiyonla ilgilenip küçük tansiyonu önemsememek. * İlaç kullanılmadan "tuz azaltılarak, sarımsak yenerek ve limon suyu içilerek tansiyon normale indirilebilir" düşüncesi. İlaçların yan etkilerinden korkmayın! Her ilaçta olduğu gibi tansiyon ilaçlarının da yan etkileri olabilir. Bu yan etkilerin çoğunluğu ilk günlerde ortaya çıkar ve genellikle de hafiftir. Hipertansiyon tedavisi sırasında daha önce hissedilmeyen halsizlik, inatçı öksürük, alerji gibi yan etkiler ortaya çıkabilir. Böyle durumlarda, mutlaka takip altındaki hekimlere müracaat edilmelidirler. Ciddi ve ağır bir yan etki varsa, ilacın değiştirilmesi ile yan etki meselesi kolaylıkla hallolur. Yürümek de bir spordur * Yürüme, koşma, yüzme, bisiklete binme gibi aerobik, egzersiz kilo kaybını hızlandırır, kan basıncı kontrolünü kolaylaştırır, kalp krizi ve felç riski ile ani ölümü azaltır. * Ağırlık kaldırma, vücut geliştirmeden kaçınılmalıdır. * Egzersiz sıklığı haftada en az 3 kez, tercihen 5 kez, 30-45 dakika süreli olmalıdır. Egzersizin 2 hafta bırakılması, olumlu etkisini ortadan kaldırır. * Kalp hastalığı olan kişiler, egzersize başlamadan önce, mutlaka hekim kontrolünden geçmelidir. * Özel araba yerine toplu taşıma araçları, asansöre binmek yerine merdivenler kullanılmalı. OKUYUCUYA CEVAPLAR... Pekmezle şeker hastası olunmaz > Hikmet Alevli * Oğlumun doğumdan beri kansızlık değerleri düşük. İlaçla normale geldi. Doktoru "ilacı keselim" dedi "ama sabahları pekmez ver" dedi. 2 yaşına girdi ama hâlâ emiyor. Pekmezden dolayı şeker hastası olur mu? Organik pekmezi kendimiz yapıyoruz. CEVAP: Çocuklarda 4. aydan itibaren beslenmelerine demir şurupları eklenmesi oldukça faydalıdır. Çocuğunuzdaki kansızlık türü büyük ihtimalle demir eksikliği anemisidir. Bu konuda hekiminizin tavsiyelerine uyun. Pekmez her yönüyle oldukça faydalı bir gıdadır. Fakat kilolularda kullanımında aşırıya kaçmamak gerek, aksi takdirde vücutta alınan fazla kalori yağ olarak birikecektir. Pekmezle veya şekerli gıda yemekle şeker hastası olunmaz. Ancak kişi kilolu ise bu tür gıdalarla daha da şişmanlayacağından şeker hastası olma potansiyeli artar. Ama çocuğunuz için böyle bir ihtimal olmadığından merak etmeyin. Tansiyon ilacım fayda vermiyor > Selahattin Durusan/ALMANYA * Tansiyonum hep 15-11 civarında; çeşitli ilaçlar kullanmama rağmen netice elde edilemiyor! Kalp krizi geçirince sigarayı bıraktım. Ne tavsiye dersiniz? CEVAP: Tansiyonunuzun bu değerlerde kalması tedavinizin yeterli olma-dığını, 2., belki de 3. bir ilaca ihtiyacınızın olduğunu göstermektedir. Tansiyon ve geçirilen kalp krizi tedavisi için "beta bloker" iyi bir ilaç ama "kontrendikasyon" dediğimiz kullanılmasının sakıncalı olduğu durumlarda, onun yerine size uygun başka ilaçlar da kullanılabilir. Bu konularda hekiminizle daha yakın temasa geçin. Hashimato Tiroidit'iyle başım dertte > Rumuz Karadeniz * 26 yaşındayım ve 9 yıl önce zehirli guatrdan ameliyat oldum, sürekli hap kullanıyorum. Bir yıl önce kontrole gittiğimde "Hashimato Tiroidit" teşhisi konuldu. Müdahale için AntiTg'nin 3000'lere çıkması şart mı? CEVAP: Şu andaki tiroid hormon değerleriniz normal. Kilo almanız, harcadığınızdan fazla kalori almanıza ve dengesiz beslenmenize bağlı. Aman dikkat lütfen! Saç dökülmeniz de cildinizin aşırı yağlı olmasına bağlıdır. Tansiyonunuzu da çok yakından takip ettirin. Karbonhidrat ve yağdan oldukça fakir beslenmenizi ve hareketinizi artırmanızı, geçmiş haftalarda şişmanlık üzerine yazdığımız sayfalarımızı tekrar tekrar okuyarak uygulamanızı tavsiye ederim. Tansiyonunuz nasıl? Onu da yakından takip ettirin. Bir hasta hiç 24 saat öksürür mü? > Rumuz Rizeli Esiroğlu * Annem 1985 yılında kafasındaki ur sebebiyle ameliyat oldu. Kafası ağrı-yor, mide, kalp, tansiyon var, bir ayağı felç gibi. Bir de guatr var. Bir hasta hiç 24 saat öksürür mü? Rize'de imkanlarımız kısıtlı. Bize yol gösterin hocam! CEVAP: Annenizde muhtemelen yüksek tansiyonun kontrolsüz ve tedavisiz kalması sonucu, kalp yetersizliği ve buna bağlı karaciğer büyümesi, ayak bileklerinde de ödem dediğimiz şişme mevcut. Dahiliye veya kardiyoloji uzmanına muayene olsun, düzenli tedavi ile büyük ölçüde rahatlayacaktır. Beyindeki urla ilgili olarak da nöroloji uzmanına muayene ettirin, düzelecektir inşallah. Ömür boyu ilaç kullanmak... > Uğur Yıldız * Boğazımda iltihaplı fıtık tespit edildi. İlaç kullanıyorum, midem iyi ama boğazımdaki ağrı tekerrür edi-yor. Doktorun ömür boyu kullanmamı istediği ilacın etkisiyle bulantı, karnımda kramplar ve tuvalet alışkanlığım değişti. Normal mi? CEVAP: Size muhtemelen endoskopi yapılarak "reflü ösofajit" olduğu söylenmiş. Bu durum genelde kilolu, çok ve tıka basa yemek yiyenlerde daha fazla gözükür. Uzun yıllar devam ederse % 10-20 oranında yemek borusunda kanserleşme riski taşıyabildiği için, hekiminiz sizi böyle bir durumdan korumak için hayat boyu ilacı kullanmanızı tavsiye etmiştir. Doğru bir öneri olup ayrıca, gece yatarken uykuda bazal asit düzeyini azaltmak için de "H2 antagonisti" ilaç kullanmanız oldukça faydalı olacaktır. Teyze! Ameliyat olmaktan korkma > Nevzat Şahin * Annem 70 yaşlarında ve 106 kilo. Yıllardır dizlerinde ağrılar, kireçlenmeleri var. Ameliyat olması söylendi. Ancak ameliyattan korkuyor. Dize takılacak protezin ileride ne gibi sıkıntıları olur? CEVAP: Annenizde şişmanlığa bağlı "Gonartroz" denen diz eklemindeki kıkırdak dokuların tamama yakın kaybolması ve kireçlenmesi durumu gelişmiş. Ortopedi uzmanı meslektaşlarımızın tavsiye ettiği gibi mutlaka protez taktırın ve acilen kilo vermesini sağlayın. Aksi takdirde hiç yürüyemez hale gelir. Ameliyattan oldukça fayda görecektir, daha da geciktirmeyin! Saçlarım neden hep dökülüyor? > Seher Ünal * Doktorun verdiği "minoksidil" ilacını kullandım, fayda vermeyince bıraktım. Ne denedimse olmadı. Şuan ısırgan otu şampuanı kullanıyorum, sizce ne yapmalıyım? CEVAP: Öncelikle genel sağlık durumunuzu ve tetkiklerinizi bilmek gerek. Ondan sonra sebebe yönelik tedavi yapılır. Saç dökülmesinin birçok sebepleri vardır. Bunlar tespit edildiğinde tedavi başarılı olur. "Hipotiroidi" dediğimiz tiroid fonksiyon yetersizliği durumlarında da saç dökülmesi sık rastlanan bir durumdur. Bir dahiliye uzmanına muayene olun ve onun tavsiyesine göre hareket edin. HER DERDİNİZİ BANA YAZIN Bana sağlıkla ilgili her konuda soru iletebilirsiniz. Uzmanlık alanımın dışındaki konuları ise ilgili arkadaşlarımızı da misafir ederek sizlere elimden geldiği kadar yardımcı olmaya çalışacağım... e-mail: aile.doktoru@tg.com.tr Faks: 0 (212) 454 31 00 Adres: 29 Ekim Caddesi No:23 34197 Yenibosna-İSTANBUL