İyisi kötüsüyle KOLESTEROL

Sevgili okuyucular, bu haftaki konumuz, dünyada ve ülke-mizde toplum sağlığını ciddi olarak tehdit eden, kontrol altına alınmadığında âdeta kabus olan kalp krizi ve felç gibi ölümcül neticelere yol açan ve nüfusumuzun 3'te birini ilgilendiren "kolesterol" olacak. Kolesterol kanımızda bulunan balmumuna benzer bir yağdır. Yüzde 75'i karaciğerde üretilirken, diğer kısmı da aldığımız besinlerle alınır. Aslında vücut için yararlıdır, ama fazlası zararlıdır. Öncelikle "total kolesterol" dediğimiz ana "kolesterol" vardır. Bunun da LDL (kötü kolesterol) ve HDL (iyi kolesterol) diye iki alt birimi var. LDL: Adından da anlaşılacağı gibi vücut için zararlı kolesteroldür. Kötü kolesterol, kanda yüksek olduğunda damarların iç yüzeyine yapışıp plaklar oluşturur. Bu plaklar kalp damarlarında oluşmuşsa kalp krizine, beyin damarlarında oluşmuşsa felce, bacak damarlarında oluşmuşsa kangrene neden olur. HDL: Vücut için yararlıdır. Özellikle kalp damarlarındaki kötü kolesterol birikimini azaltmak ve onu yok etmekle görevlidir. Bir nevi çöpçülük yapar. Yapılan araştırmalar iyi kolesterolü yüksek olanların kalp ve damar hastalıklarına daha az yakalandığını gösteriyor. KİMLER KENDİNDEN KORKSUN? Total kolesterol 200'den, kötü kolesterol 100'den düşük olmalı. İyi kolesterol de 40'ın üstünde olmalı. Kan kolesterol düzeyleri kalıtsal ve çevresel faktörlerin etkisiyle oluşur. Doğuştan gelen özellikler, yağların kan düzeylerinin de farklı olmasına yol açar. Ayrıca beslenme şekli ve hareket etme gibi çevresel faktörler de kolesterolü etkiler. Sigara, alkol, yağlı gıdalar ve şişmanlık iyi kolesterolü düşürürken, hareketli yaşam ve düzenli egzersiz ise yükseltir. Kanımızda dolaşan zehir: Hiperlipidemi Bir laboratuvar bulgusu olan Hiperlipidemi (kan yağlarının yüksekliği), açlık kan yağlarının (kolesterol, trigliseridler ya da her ikisi) normalden daha yüksek düzeylerde olmasıdır. Kan yağlarının oranlarında ve düzeylerinde sağlığımızı bozacak yöndeki değişikliklere ise dislipidemi denir. Trigliserid yağın tabiatta bulunan şeklidir. Kolesterol gibi hem vücutta yapılır hem de besinlerle alınır. Trigliserid düzeyi yüksek olanlarda kalp hastalığı riski artmaktadır. Kan kolesterol düzeyi ile kalp hastalığı ilişkisi daha belirgin olduğundan, ikinci sırada hedef alınan kan yağıdır. 20 yaşı geçen herkes kolesterolünü bilmeli Kolesterol yükseldiğini anlamak çok zor, hatta imkansız. Ancak yıllar sonra kalp krizi ya da felç olduğunda anlaşılır. Çünkü kolesterolün damarlardaki birikimi bir günlük iş değildir, uzun yıllar içinde oluşur. Bu sürecin başlangıcı 2 yaşına kadar iner. Bu sebeple 20 yaşın üzerindeki kişiler kan kolesterol değerlerini ölçtürmeli ve tavsiye edilen hayat tarzı değişikliklerini uygulamalıdırlar. Özellikle ailesinde erken yaşta kalp hastalığı olduğu bilinen kişiler ve şeker hastaları tedbirleri almalıdırlar. Kolesterolde en iyi tedavi diyet ve spordur. Omega-3 balık yağı, soya, bazı meyve ve sebzeler, bitkisel yağlar (benecol gibi), kabuklu çerez, kuru baklagiller kötü kolesterolü düşürürler. Bütün bunlara ilaveten oranına göre ilaç tedavisine geçilir. OKUYUCUYA CEVAPLAR...23 yaşındayım ve çok yorgunum! > Gülay Çalışan 23 yaşındayım, sabahın 6'sında işe kalkıyorum, kendimi çok yorgun ve halsiz hissediyorum, akşam evde koltukta uyuya kalıyorum. Ne yapmalıyım? Bir de eşimi alkolden nasıl kurtarabilirim? CEVAP: Eşinizi acilen önce tatlı dille ikna ederek, bir psikiyatri uzmanına muayene ettirin, onun tavsiyelerine uyun. Eğer siz de kansızlık yoksa şikayetleriniz tamamen eşinizden kaynaklanan strese bağlı depresyon. Eşinizle birlikte siz de aynı uzmana muayene olun, sabırla sıkıntıların üstesinden geleceksiniz, pes etmeyin ve moralinizi yüksek tutun lütfen. Çok üşüyorum ellerim demir gibi > Z.E. / İSTANBUL 22 yaşında bir bayanım, sigara kullanmı-yorum ve herhangi bir hastalığım yok. Fakat çok üşüyorum, ellerim ve ayaklarım demir gibi oluyor ve içimin titrediğini hissediyorum. Ancak koştuğumda ya da telaşlı ve hızlı iş yaptığımda ısınıyorum. Kışın başından beri böyleyim, daha önce yoktu. Ne yapmalıyım? CEVAP: Sizde ilk aklan gelen 'demir eksikliği anemisi' dediğimiz kansızlık ile özellikle bayanlarda görülen, soğuk suya temas veya ortamlarda ortaya çıkan, el ve ayakların önce solması, soğuması, ardından da morarması ile karakterize Reynoud (reyno) Fenomeni denen, bazı sistemik hastalıkların seyrinde bulunabilen bir durumu akla getirmekte. Dahiliye uzmanına muayene olun, tetkiklerle de durum netleşecek, uygun tedavi ile çok rahatlayacaksınız. Yemekten sonra ağırlık çöküyor > Gülhan Erciş / İSTANBUL Diyet ve spor konusundaki tavsiyelerinize uyarak kilo ve hipertansiyonumdan kurtuldum. Yalnız, yemeklerden sonra ağırlık çöküyor ve karnımın sağ üst bölümünde bir dolgunluk hissediyorum, ne olabilir? CEVAP: Bahsettiğiniz şikayetleriniz kan yağlarınızın yüksekliğine, karnınızın sağ üst kadranındaki dolgunluk da kan yağlarınızın yüksekliği sonucu gelişmiş karaciğer yağlanmasına veya safra kesesi taşlarına bağlı olabilir. Önce ideal kilonuza ulaşın, yaptıracağınız kan tetkikleri ve üst batın ultrasonografisi ile hekiminiz size yardımcı olacaktır. Benim derdim kilo alamamak > Zeynep Kocatürk / İSTANBUL 20 yaşındayım. Benim derdim kilo alamamam. Ne kadar yersem yiyeyim bir türlü kilo alamıyorum. Acaba ne yapmalıyım? CEVAP: Aslında herkes kilo vermek isterken sizin kilo almak istemeniz elbette ilginç. Eğer zayıf haliniz hep yıllar boyu devam eden bir durum ise, bunun dışında herhangi bir şikayetiniz yoksa fazla da dert etmeyin. Ama yine de dahiliye uzmanına muayene olarak Tiroid hormonları ile hemogram dediğimiz kan sayımınızı ve parazit tetkiki yaptırın. Tüm bunlar normal ise hiçbir şeyi kafaya takmayın. Nasılsa 35 yaşından sonra kilo alacaksınız. Göğüs kafesimin altında ağrı var > Mehmet Kaya / GAZİANTEP Biraz kilolu olan eşimim, sağ göğüs kafesinin altında 3 yıldır ağrıları olmakta. Ağrı kesicilerle geçiyor ama hep tekrarlıyor. Ne yapmamı tavsiye edersiniz? CEVAP: Eşinizde periyodik olarak gelen bu tarz ağrılar FMF dediğimiz Ailevi Akdeniz Ateşi olarak da adlandırılan bir hastalığa bağlı olabileceği gibi, kilolu bayanlarda çok görülen safra kesesi taşları ve karaciğer yağlanmasına veya bayanlarda sık görülen idrar yolları ve böbrek iltihaplarına bağlı olabilir. Dahiliye uzmanına muayene olup tetkiklerinizi yaptırın. Sizi yönlendirecektir. Ekmek bile yesem midem yanıyor hocam! > Mürşide Melek/BALIKESİR 19 yaşındayım, uzun zamandır midemden rahatsızlığım var, 'ülser' denip ilaç yazıldı. Fakat artık ekmek bile yesem midemde yanma ve ekşime oluşuyor,her şey dokunur oldu. Bu illetten kurtulmak ne yapmam gerekir? CEVAP: Senin gibi gençlerde özellikle yoğun stres altında bulunanlarda, mide asit fazlalığı ve barsak hormonlarının düzen ve ahenginin bozulmasına bağlı barsak çalışmasında anormallik başlar. Kronik gastrit ve irritabl barsak sendromu dediğimiz hastalık grubuna benziyor şikayetleriniz. Dahiliye uzmanına muayene olun, tavsiyelerine uyun, vereceği ilaçları düzenli kullanın, kontrolleri ihmal etmeyin, biraz da sabırlı olun, çok gerekirse endoskopi de yapılabilir. Merak etmeyin ve panik yapmayın, her şey düzelecektir. Beden hocasıyım sesim kısılıyor > Aytekin Alpay/İSTANBUL Beden Eğitimi öğretmeniyim ve 1 paket sigara içiyorum. Sık sık sesim kısılıyor, geniz ve boğazımda doluluk hissediyorum... CEVAP: Sorularınızı kardeşlerim olan Eskişehir Yunus Emre Devlet Hastanesi KBB Uzmanı Op.Dr. Faruk ÖZKIRIŞ ile Kayseri TEKDEN Hastanesi KBB Uzmanı Op.Dr. Mahmut ÖZKIRIŞ'a sordum. Sigaraya bağlı kronik larenjit, çok ve yüksek sesle konuşmanıza bağlı ses tellerinizde tahriş veya nodül olabileceğini, diğer şikayetleriniz için ise burun kemiğinizde deviasyon denen eğrilik ve bunun zemininde gelişen kronik farenjit olabileceğini, KBB uzmanına gitmenizi belirtmişlerdir. Boğazımda gıcık oluyor > Feride Başak/KOCAELİ 28 yaşındayım. Özellikle sabah kalktığımda boğazımda gıcık tarzı yanma ve doluluk hissi olmakta. Zaman zaman horluyorum ve başım ağrıyor, neler yapmalıyım? CEVAP: Sorunuzu kardeşlerim olan Eskişehir Yunus Emre Devlet Hastanesi KBB uzmanı Op.Dr. Faruk ÖZKIRIŞ ile Kayseri TEKDEN Hastanesi KBB Uzmanı Op.Dr.Mahmut ÖZKIRIŞ'a ilettim. İlk başta deviasyon denilen burun kemiği eğriliği zemininde kronik farenjit ve sinüziti akla getirdiğini, bu sebeple KBB uzmanına muayene olarak, onun yönlendirmesi ile deviasyon ve sinüzit ameliyatı gerekebileceğini ifade etmişlerdir. Protez sizin son çareniz! > İsmail Aydın/GİRESUN Sol dizimde kasılma var, yürümede zorluk çekiyorum. Bazı hekimler ameliyat gerek, bazıları ise gereksiz dediler... CEVAP: Sizde diz ekleminde gonartroz denen kireçlenme ve kıkırdak erimesi mevcut. Kilolu iseniz kilo verin. Yürüyüş yapmaya gayret edin, bu arada hekiminizin vereceği antiromatizmal ilaçları kullanın, %90 rahatlayacaksınız. Tüm bunlara rağmen rahatlamazsanız, dizinize protez takılması lazım. Lahmacuncuyum belim ağrıyor > Mustafa Altuntaş/İSTANBUL Yaşım 35, boyum 1.62, kilom 90. Kebap ve lahmacun ustası olmam sebebiyle saatlerce ayakta çalışıyorum. Bir yıldır bel ve sağ kalça ağrısı çekiyorum. Neler tavsiye edersiniz? CEVAP: Öncelikle gerek ciddi perhiz ve gerekse de egzersizinizi arttırarak aşırı kilolarınızdan kurtulmaya çalışın lütfen. Şikayetlerinizle ilgili ilk akla gelen bel omurlarınızda kireçlenme başlangıcı ve bel fıtığı. Muayene bulgularınıza göre, bel omurlarınızı ve kalçanızı içine alan röntgen filmi, gerekirse MR çekilir. Buradaki bulgulara göre ilaç tedaviniz de planlanarak büyük ölçüde rahatlarsınız. Mutlaka kilolarınızı atmalısınız. Yükseğe bakamıyorum > Fesih Çiftçi/VAN 42 yaşındayım. İnşaat işleri ile uğraşıyorum. Özellikle yukarı baktığımda başım dönüyor ve dengemi kaybediyorum. Ne olabilir? CEVAP: Tarifiniz tipik olarak boyun omurlarındaki kireçlenmeye bağlı omurlar arası delikten geçip beyni besleyen damarın pozisyona bağlı sıkışması sebebiyle beyne geçici az kan gitmesi sonucu gelişen bir durumdur. Verilecek bazı ilaçlar ve boyun egzersizleri ile oldukça rahatlarsınız. Ayrıca soğuk havalarda boynunuzu mutlaka kaşkolla sarıp direkt rüzgârdan korunun. 1.5 paket sigara içiyorum... > Erkan Topçu / İSTANBUL 34 yaşında insülin kullanan şeker hastasıyım. 1-1.5 paket sigara içiyorum. Perhiz yapamıyorum. Hep 250-300 arasında seyreden şekerimi nasıl düşürebilirim? CEVAP: Öncelikle acilen sigarayı bırakın! Çok ciddi olarak hekim kontrolünde tam perhize başlayın. Aksi takdirde şeke-rinizin bu değerlerde seyretmesi, sizi kalp krizi, felç, böbrek yetersizliği, ayak kaybı ve körlük beklemektedir. Aman dikkat lütfen! Sonra size yazık olur. Bu sebeple hekiminizle çok yakın temasa geçerek şekerinizi açlık 130, tokluk ise 160'ı aşmamasına ve HbA1C değerinizin ise 6.5'u geçmemesine gayret edin. Yatakta başım dönüyor > Şerife Göklen / ANKARA 49 yaşındayım, başımı yastığa koyduğumda dönüyor, neden? CEVAP: Tansiyonunuz ve kan sayımınız normalse ilk akla gelen, 'servikal artroz' denen boyun omurlarındaki kireçlenmedir. Bu kireçlenme sonucu omurlar arasından geçip beynin %25'ini kanlandıran atardamarın geçici dıştan daraltılması ve beyne giden kanın ani azalması ile oluşan 'vertigo' denen baş dönmesi oluşur. Hekiminizin vereceği ilaç ve boyun egzersizleri ile oldukça rahatlarsınız. Moralinizi yüksek tutun lütfen! HER DERDİNİZİ BANA YAZIN Bana sağlıkla ilgili her konuda soru iletebilirsiniz. Uzmanlık alanımın dışındaki konuları ise ilgili arkadaşlarımızı da misafir ederek sizlere elimden geldiği kadar yardımcı olmaya çalışacağım... e-mail: aile.doktoru@tg.com.tr Faks: 0 (212) 454 31 00 Adres: 29 Ekim Caddesi No: 23 34197 Yenibosna-İSTANBUL