ABD'de memur tayini

Ülkemizde bir süredir memur tayini konusunda kadrolaşma veya liyakat üzerinde bir tartışma var. ABD'deki memur tayini usullerini kısaca anlatmak istiyorum... ABD'de 50 federe devlet var bizde bunlara yanlış olarak "eyalet" denilmektedir. Bunların herbirindeki valiler küçük çapta o federe devlet halkının seçtiği cumhurbaşkanlarıdır. Her federe devletin Temsilciler Meclisi ve Senatosu vardır. Tayin konusunda iki ilke vardır. Birincisi bütün memurların tayinleri bir imtihan sonucuna göre yapılır. İkinci ilke bütün memurlar siyasi kampanyalara para yardımı yapmak veya siyasi hizmet görmekten yasaklanmışlardır. ABD'nin başlangıcında her yeni Cumhurbaşkanı bütün federal memurları değiştirmekte idi, her yeni Cumhurbaşkanı kendi kadrosunu memurluklara yerleştirirdi. Pek çok şikayet üzerine bir Sivil Hizmet Kanunu çıkartıldı ve bundaki ilkeleri uygulamak için de bir Sivil Hizmet Komisyonu kuruldu. Bu yasaya aykırı hareket edecekler için ağır cezalar konuldu. Hükümet memurlarından siyasi maksatlarla para istemek ve toplamak yasaklandı. Sivil Hizmet Komisyonu Sivil Servis kurallarını koymak, imtihanlar yapmak, bunların sonuçlarını, tayinler için tasdik etmek, servisteki bütün değişiklikleri kaydetmek gibi normal görevlerine ilâve olarak bu yasanın ihlâli iddialarını ve şikayetleri de inceler. Sivil hizmetler adedi Yasa'nın çıktığı yıl olan 1883'te 13924 iken 1923'te 425.000 olmuştu. Federal tayinlerin hepsini işçi (Labourer ve Workmen) hariç Cumhurbaşkanı yapar, Federal Senatonun tasvibi ile Federal Sivil Servis Komisyonu 2000 çeşitli imtihan yapar. Buna ülkedeki 4700 mahalli imtihan heyetleri yardımcı olur. Bunlar federal memurları bu imtihanlarla tesbit ederler. Yılda 300.000 kişi bu imtihanlara girer 40.000-60.000 kişi kazanıp tayin edilirler. Ölüm, istifa, emeklilik, terfi, başka işe nakil ile boşalan yerlere 6 ay bazen bir yıl için aday memur alırlar. Eğer idare memnun değilse süre sonunda aday işi kaybeder. Sivil Servis Yasasını savunanların ümitleri büyük ölçüde gerçekleşmiştir. Yasanın kabulünden sonra işe gelmeyen memurlar göreve devama veya istifaya davet olundular. Bakanlıklarda gelişmiş metotlar kabul olurdu. Kamu hizmetleri parazitlerine göstermelik iş sağlayan beyhude ve faydasız işler kaldırıldı. İşler daha iyi ve daha fazla yapılmaya başlandı. Bunu imtihanla alınan yeni memurlar sağladı. Bir çok ofiste memur sayısında indirimler oldu. Buna liyakat sistemi denir. Sivil Servis Komisyonu memurları, siyaset baronlarına karşı korur. Yasadan önce memuriyetleri elde etmek için siyasi bağışlar, ianeler, yardımlar toplanırdı! Halen bu zorlama yardım tamamen kaldırılmamıştır. Sivil Servisin engellediği kötülükler federe devlet ve belediyelerde vardır. Bu gibi yerlerde parti bağlılığı namus ve yeteneğin önüne geçen. Bunun sonucu namussuzluk ve savurganlık, mahalli idarelerin yönetiminde zayıflık ve muazzam suiistimale yol açmıştır. Aydınlar tayinlerin partiye bağlılık kıstası yerine liyakat ve uygunluk kıstaslarının uygulanmasını istemektedirler. Federe devletler de sosyal ve ekonomik şartları geliştirmek isteyenler sivil hizmette liyakat metodunun istekleri için temel esas olduğunu görmüşlerdir. New York Federe devleti 1883 Mayısında İlk Sivil Servis Yasasını kabul eden federe devlet olmuştur ve 1894'te liyakat sistemi bu devletin Anayasasına sokulmuştur. Federe devletteki şehir ve köylerdeki bütün sivil hizmetlere tayinler ve terfiler müsabaka imtihanı ile gerçekleşecek ve mümkün olduğu nisbette "so far as practicable" liyakat sistemi ile yapılacaktır. 1884'te Massachusset federe devleti New York'u izledi, bugün hemen her federe devlette liyakat sistemi uygulanmaktadır. 1884'te Yasa ile kadın memurlar sayısı artırıldı. 1919'dan sonra bütün imtihanlara kadınlar kabul oldu. 1928'de Sivil Servisin %14'ü kadındı. 11 Temmuz 1919 tarihli yasa ile kara ve deniz kuvvetleri deniz piyadede terhis olanlara, dullarına, sakatlara ve karılarına öncelik tanınmaktadır. Sağlam terhislere 5 sakatlara 10 puan ilâve edilmektedir. Liyakat sisteminin kabulü mantıki ve adil gözükmektedir.