Ermeniler ve Türkler -III-

Ermeni ve Rumlar'a gösterilen bu itimattan başka bir de serbesti-i ticaretlerine büyük mikyasta revaç verilmiştir. Türkler daima muharebelerde mahvolur, mevcudiyet-i iktisadiyeleri iflas ederken Rum ve Ermeniler son 13 seneye kadar hizmeti askeriyeden muaf tutuluyorlardı. Şu halde muharebede telef olmaz, maarifinde serbest bulunur, ticaretini tevsi eder, patrikhanelerine dokunulmaz, Anadolu'nun her noktasında kemali itimat ve emniyetle Türkler'le beraber yaşarlarken ve asırlarca bir müddet bu suretle geçince Türk'ün kalkıp Ermeni ve Rum'u tehcir etmesi acaba neden ileri gelmiştir? İşte usul bu cihettedir ki iyice tetkik olunmamıştır. Çünkü beş altı asır bir müddet af atfı nazar edilmeyip de son vukuatı esas ittihaz etmek hem hadisatı hakikiye ve evamili ciddiye, hem de hakkul insafa tevafuk etmez. Ermeni ve Rumlar kendilerine bu derece itimat eden ve bu sayede memleketin en mümtaz mevkii iktisadisinde bulunan bu milletler ihtilâl komiteleri, düşmanlar lehindeki casuslukları ile Türk'ü ezmek, Türk'ün cenazesine basıp ilân-ı istiklâl etmek istediler. İkinci sebep ise hemen umum Türkler 19. Dahiliye Vekâleti Neşriyatı no:7 Cemiyeti Akvam ve Türkiye'de Ermeniler ve Rumlar, İstanbul, 1337, s.4-15 Avrupa hakkında oldukça malumat-ı sahiyeye haiz iken maateessüf Avrupa yalnız Türk hükümeti tebasından olan Rum ve Ermeniler tarafından neşri ve tamim olunan veya bazı devlet-i Ecnebiye tarafından telkin edilen malumata istinat ediyor ki bunun yüzde onu bile hakikati mevcude ile mümas değildir. Üçüncü sebep de mütarekeden sonra Hükümeti Osmaniyenin 1.500.000 liradan fazla masraf ihtiyar ve yüzlerce memur istihdam olunacak Rum ve Ermenileri sevk edilmiş oldukları yerlerden kendi memleketlerine iade edildi.