Ermeniler ve Türkler -l-

Rusya Ermenilerinden Şair Kamar-Katiba 1880'den sonra Türkiye Ermenilerine kendilerini savunurken çok uzakta olan Avrupa'ya ve Tanrıya güvenmelerini telkin etmeye başladı... Ermeni hikâyecilerinden Raffi de kilise düşmanı idi, bu suretle genç Ermeniler'de Rus nihilist ve anarşistlerini izlemek eğilimi ortaya çıktı. Bu talebe grupları gizlice buluşarak 1890'da hararetli müzakereler ve çekişmelerden sonra Dashnagizoution adını verdikleri Ermeni İhtilâl Federasyonunu kurdular. Bunun tek amacı Türk Ermenistanı'nın ekonomik ve siyasal bağımsızlığını elde etmekti. Bunun için de Bayrak (Droasghag) adlı bir gazete yayınlamaya başladılar. Fakat 1895'ten önceki karışıklıklarda bu federasyonun önemli bir rol oynadığı tesbit edilememiştir. Ermenilerin isyanında idare eden Avadis Nazarbek adlı bir zengin Ermeni genci ile onun anarşist nişanlısı Marian Vartanyan olmuştur. Paris'te okuyan Avadis-Cenevre'ye geçmiş 1897 Kasım'ında burada "çan" anlamına gelen "Hınçak" adlı gazeteyi çıkarmıştır. Bunda sosyalist bir Ermenistan devletini savunur. Avadis bu suretle Hınçak İhtilâl partisini kurdu. 1890'da bu parti Ermeni İhtilâl Federasyonuyla birleşmeye davet edildiyse de bu birleşme uzun süre devam etmedi. Ayrılan Avadis güvendiği adamı Han-Azad'ı İstanbul'a sonra Tiflis'e yolladı. Buradaki Ermeniler kendisine yüz vermediler. Bunun üzerine Trabzon'a gitti, oradaki Ermeniler kendisini hararetle karşıladılar, partinin merkez komitesini Trabzon'da kuran bu zat Erzurum, Harput, İzmir ve Halep'teki hücreleri kurdu. Hınçak partisi Atina'da uzun konferanslardan sonra 1891 Aralık'ında Makedonyalı, Arnavut, Giritli ve Rum ihtilâlcilerinden kurulu Doğu İhtilâlciler Federasyonuna girdi. Ermeniler'in bütün istedikleri kendi kanlarının dökülmesi bu suretle dünya kamuoyunun kendi davalarına eğilmelerini sağlamaktı. Bunu başarmayı bildiler. 26 Ağustos 1896'da Osmanlı Bankasını zaptettiler. Polis iki saat ateş teati ettiyse de 100 yabancı memurun hayatı bahis konusu olduğundan bundan vazgeçti. Burada durumu objektif olarak inceleyen Doğu İşleri Mütehassısı İngiliz Mr. Hume Beamau açıkça Ermeni Komitelerine mensup her üyenin asılması gerektiğini ve komitenin sebep olduğu ve 6 bin kişi kadar Ermeni'nin öldürülmesine sebep olan olaylarda sorumluluğun alçak komitelerine Avrupa'nın tesirsiz ve palavracı müdahalesinde olduğunu yazmıştır. Haftaya devam edeceğiz...