Ermeniler ve Türkler -V-
Osmanlı İmparatorluğunun Birinci Dünya Savaşı sonunda tasfiyesi, azınlık meselesinin de oldukça azalmasına sebep olmuştur. Birinci Cihan Savaşı sırasında İttihat ve Terakki Hükümetinin Ermeni azınlığa karşı aldığı tehcir kararı, bağımsızlık savaşının başında bizi arkadan vurmak isteyen Ermenilere karşı girişilen savaş sonunda kanaatimce bugün Ermeni azınlık bir tehlike teşkil etmemektedir. Bağımsızlık savaşında Ermenilere karşı girişilen savaşı Büyük ATATÜRK'ün ağzından aynen naklediyorum. "Malûmu âlinizdir ki Mondros Mütarekesinden beri Ermeniler, gerek Ermenistan dahilinde gerek hududa mücavir mahallerde Türkleri kütle halinde katilden bir an fâriğ olmuyorlardı. 1920 senesi sonbaharında Ermeni mezalimi tahammülsüz bir hale geldi. Ermenistan seferine karar verdik. 9 Haziran 1920 tarihinde şark mıntıkasında muvakkat seferberlik ilân ettik. XV. Kolordu Kumandanı Kâzım Karabekir Paşayı Şark Cephesi Kumandanı yaptık. 1920 Haziranında Ermeniler Oltu'da teşekkül eden Türk İdarei mahalliyesine karşı hareketle o havaliyi istilâ etti. Hariciye Vekaletimiz tarafından Ermenilere 7 Temmuz 1920'de bir ültimatom verildi. Ermeniler aynı tarzda hareketlerine devam ettiler. Nihayet seferberlikten 5 ay kadar sonra Kötek, Bardiz mıntıkalarında toplanan kuvvetlerimize Ermenilerin taarruzu ile harekâtı harbiye başladı. Ermeniler 24 Eylül 1920 sabahı Bardiz cephesinden baskın tarzında yaptıkları umumî bir taarruzla muvaffak oldular. Ermeniler tard oldular. Ordumuz 28 Eylül sabahı ileri harekete geçti. Ordu 29 Eylül'de Sarıkamış'a dahil oldu. 30 Eylül'de Mardenek işgâl olundu. Fakat bazı eshap ve mülahazata binaen 28 Teşrini evvel 1920 tarihine kadar bir ay, Sarıkamış-Lâloğlu hattında kalındı. Muharebe meydanında emre intizar eden Şark Ordumuz 28 Teşrini evvel 1920 günü Kars üzerine harekete başladı. Düşman mukavemet etmeksizin Kars'ı terk etti. 30 Teşrini evvelde tarafımızdan işgâl olundu. 7 Teşrini sani tarihinde kıtaatımız Arpa Çayına kadar olan mıntıkayı ve Gümrü'yü işgâl etti ve 2-3 Kanûnu evvel gecesi Gümrü Muahedesi imza olundu." Ermeni Devleti kurulmuştur. Fakat Türkiye diplomatik ilişkiyi kesmiştir. Azerbaycan'la Ermenistan savaşında Azerbaycan yenilmiş ve Karabağ bölgesi Ermenistan tarafından işgal edilmiştir. Türkiye bu işgale son verildiği ve bölge Azerbaycan'a verildiği takdirde Ermeni Devletini tanıyacaktır.