I­rak'ın ku­rul­ma­sı

Irak, 20. yüz­yıl­da ku­rul­muş ye­ni dev­let­ler­den bi­ri­dir. Or­ta Do­ğu'da Os­man­lı İm­pa­ra­tor­lu­ğu'nun yı­kıl­ma­sı üze­ri­ne ku­rul­muş­tur. 31 Ekim 1914'te İran Kör­fe­zi'nde­ki Arap li­der­le­re İn­gil­te­re tem­sil­ci­si da­ha ön­ce­ki dö­nem Kör­fez'de baş­lı­ca si­ya­si li­der bu­lu­nan Sir Percy Cox Tür­ki­ye'nin sa­va­şa sa­de­ce Al­man­ya'nın teş­vi­ki ile gir­di­ği­ni ve İn­gil­te­re sa­va­şa gir­di­ği tak­dir­de onun ya­nın­da yer alıp sa­vu­na­ca­ğı­nı bil­dir­di. 6 Ka­sım­da da İn­gil­te­re bu böl­ge­de Fa­o Fort'u ka­ra­ya as­ker çı­ka­ra­rak al­dı. Os­man­lı hü­kü­me­ti bir ci­had ilan et­ti. 21 Ka­sım­da Türk­ler Bas­ra'yı terk et­ti­ler, 22 Ka­sım­da İn­gi­liz­ler Bas­ra'ya gir­di­ler. 19 Ka­sım 1917'de Ge­ne­ral Sir Stan­ley Mau­de ko­le­ra­dan öl­dü. Ye­ri­ne Kor­ge­ne­ral Sir W. R. Mars­hall geç­ti. 7 Ka­sım1918'de Mon­dros Mü­ta­re­ke­si'nin im­za­sın­dan 10 gün son­ra İn­gi­liz ve Fran­sız hü­kü­met­le­ri or­tak bir bil­di­ri ya­yın­la­ya­rak iş­gal edi­len Arap top­rak­la­rın­da ga­ye­le­ri­nin; yer­li hal­kın hür te­şeb­büs ve ter­ci­hi ile mil­lî hü­kü­met­le­ri­ni kur­mak ol­du­ğu­nu açık­la­dı­lar. Su­ri­ye ve Me­zo­po­tam­ya'da­ki gi­bi yer­li hü­kü­met­le­rin ku­rul­ma­la­rı­na yar­dım ve ce­sa­ret ver­mek ol­du­ğu­nu bil­di­ri açık­lı­yor­du. Irak hal­kı Mu­sul vi­la­ye­ti­nin ku­zey sı­nı­rın­dan İran Kör­fe­zi'ne ka­dar bir­le­şik bir Arap dev­le­ti le­hin­dey­di. Bu dev­let İn­gi­liz ve­la­ye­tin­de ve bir Arap emi­rin em­rin­de ola­cak­tı. Bu ol­ma­dı. Kut et­ra­fın­da Türk­ler­le İn­gi­liz­le­rin 6. Tü­me­ni Tüm­ge­ne­ral Town­shend ko­mu­ta­sın­da çar­pış­tı­lar. Tü­men, Nu­red­din Pa­şa'nın ko­mu­ta­sın­da­ki Türk­le­re kar­şı 24.000 as­ker za­yi­at ve­re­rek baş­ta ko­mu­tan­la­rı ile tes­lim ol­du. 9000 mev­cu­du var­dı. Kral ku­ru­cu mec­li­si Mart 27'de aç­tı. Mil­let­ler Ce­mi­ye­ti 27 Ey­lül 1924'te and­laş­ma­yı ka­bul et­ti. Tür­ki­ye, İn­gil­te­re, Irak 5 Ha­zi­ran 1926'da 3'lü bir and­laş­ma im­za­la­dı­lar. 1927 Ara­lı­ğın­da 3. bir and­laş­ma im­za­lan­dı. Bu­nun­la Irak 1928'de Mil­let­ler Ce­mi­ye­ti'ne üye olu­yor­du...