Irak'ın kısa tarihi -2-
Yeni Irak; Orta Doğu'da Osmanlı İmparatorluğunun yıkılması üzerine 20. yüzyılda kurulmuş yeni devletlerden biridir. 31 Ekim 1914'te İran Körfezindeki Arap liderlere; orada İngiltere temsilcisi olarak bulunan Sir Percy Cox Türkiye'nin savaşa sadece Almanya'nın teşviki ile girdiğini ve İngiltere savaşa girdiği takdirde onun yanında yer alıp savunacağını bildirdi. 6 Kasımda da İngiltere bu bölgede Fao Fort'u karaya asker çıkararak aldı. Osmanlı hükümeti bir cihad ilan etti. 21 Kasımda Türkler Basrayı terk ettiler, 22 Kasımda İngilizler Basra'ya girdiler. 19 Kasım 1917'de Genereal Sir Stanley , Maude koleradan öldü. Yerine korgeneral Sir W.R. Marshall geçti. 7 Kasım 1918'de Mondros Mütarekesinin imzasından 10 gün sonra İngiliz ve Fransız hükümetleri ortak bir bildirge yayınlayarak işgal edilen Arap topraklarında gayelerinin yerli halkın hür teşebbüs ve tercihi ile neden olacak milli hükümetlerini kurmak olduğunu açıkladılar. Suriye ve Mezopotamyadaki gibi yerli hükümetlerin kurulmalarına yardım ve cesaret vermek olduğunu bildiri açıklıyordu. Irak halkı Musul vilayetinin Kuzey sınırından İran Körfezine kadar birleşik bir Arap Devleti halindeydi. Bu devlet İngiliz vesayetinde ve bir Arap emirinin emrinde olacaktı. Bu olmadı. Türklerle İngilizlerin 6. Tümeni Tümgeneral Towshend komutasında çarpıştılar. Tümen Nureddin Paşa'nın komutasındaki Türklere karşı 24.000 asker zayiatı vererek başta komutanları ile teslim oldu. 9000 mevcudu vardı. Kurucu Meclis Mart 27'de açıldı. Milletler Cemiyeti 27 Eylül 1924'de andlaşmayı kabul etti; Türkiye, İngiltere, Irak 5 Haziran 1926 da 3'lü bir andlaşma imzaladılar. 1927 Aralığında 3. bir andlaşma imzalandı. Bununla Irak 1928'de Milletler Cemiyetine üye oluyordu. Lozan Andlaşması yapıldığı sırada İngiliz kuvvetlerinin işgali altında bulunan Musul bölgesinin Türkiye'ye verilmesine İngiltere yanaşmayınca anlaşmazlık "Musul Sorunu" adı ile uzayıp gidecekti. Sınır konusu ancak 1926 yılında bir andlaşma ile Musul bölgesinin, Irak'ın İngiltere'ye bırakılmasıyla çözülecektir. İngiltere Musul'u orada çıkan petrol için istiyordu...