Kardeş Azerbaycan'ın kısa tarihi
"Bir millet, iki Devlet"... Türkiye ile kardeş Azerbaycan'ın durumu budur. Yüzölçümü yaklaşık 100.000 km2 olan Azerbaycan'ın kuzey sınırını Aras ırmağı çizer. Aras, Azerbaycan ile Ermenistan'ı ayırır. Batıda Türkiye ile Irak bulunur. Azerbaycan; Ermenistan, Gürcistan'la üç Transkafkasya ülkesidirler. Azerbaycan en doğuda olanıdır... Azerbaycan 642'de Müslüman Araplarca fethedildi. Bölgenin etnik bileşimi 11. yüzyılda Selçuklularla değişti. Ortaya çıkan Azeriler zamanla İran'ın toplumsal ve kültürel etkisi altına girmiş Şiiliği benimsemiştir. Uzun bir dönem İran Yönetimi altında bütünlüğünü koruyan Azerbaycan 18. yüzyılda bölge devletlerinin Kafkasya'da çekişmesiyle parçalandı. 1903 devriminin ardından Azerbaycan'da siyasi ortam canlandı. 1911'de Müsavat Partisi kuruldu. Mayıs 1918'de Gence başkent olmak üzere bağımsız bir Azerbaycan Cumhuriyeti kuruldu. Daha sonra Bolşeviklerin denetimindeki Bakû, Osmanlı ordusunun yardımı ile ele geçirilerek başkent yapıldı. Ağustos 1918'de Bakû'yu işgal eden ama Osmanlıların gelmesi üzerine geri çekilen küçük bir İngiliz birliği savaş sonunda yeniden Bakû'ya girdi ve kenti boşalttığı Ağustos 1919'a kadar Cumhuriyeti denetim altında tuttu... Yeni Cumhuriyet İtilâf Devletlerince 15 Ocak 1920'de fiilen tanındı. Nisan 1920'de Kızılordu Azerbaycan'ı işgal etti ve Azerbaycan hükümeti bölgesi yönetimine teslim oldu. Aynı ay içinde kurulan Azerbaycan, SSCB 1922'de Transkafkasya 5 Aralık 1936'da da SSCB'nin bir cumhuriyeti haline geldi. 1980'ler sonlarında SSCB'nin öteki Cumhuriyetlerinde olduğu gibi Azerbaycan'da da reform talepleri ve ayrılıkçı eğilimler güç kazandı. Komünist yönetime karşı yürütülen muhalefet 1989'da Ebulfez Elçibey'in önderliğinde Azerbaycan Halk Cephesi (AHC) çatısı altında örgütlendi. 1990'da ilk serbest genel seçimler yapıldı. Bu seçimlerin sonunda Ayaz Muttalibov işbaşına geldi. Ağustos 1991'de bağımsızlığını ilân eden Azerbaycan aynı yılın sonunda Rusya'nın önderliğinde kurulan Bağımsız Devletler Topluluğuna katıldı. Bu arada Ermenilerin çoğunlukta olduğu Dağlık Karabağ, Şubat 1988'de Azerbaycan'dan ayrılarak Ermenistan'a bağlanma kararı almıştı. İki Cumhuriyet arasında gerginlikler ve çatışmalara yol açtı. Sovyet Yönetimi bölgeye asker yolladı ve olayları kanlı biçimde bastırdı. Transkafkasya'daki Sovyet varlığının son bulmasıyla bölgedeki savaş yeniden tırmandı ve Azerbaycan ile Ermenistan'ı doğrudan karşı karşıya getirdi. Haftaya devam edeceğim...