Yeni Çin Başbakanı Wen Jiabao

Milli Çin Halk Kongresi geçen hafta toplandı. Bu toplantı iki hafta sürecektir. Bilindiği üzere Çin'de iktidar bir süre önce barışçı şekilde Jiang Zemin'den Hu Jintano'ya geçmişti. Başbakanlığa da Wen Jiabao getirilmiştir. Wen Jiabao Çin hiyerarşisinde üçüncü sırada olan eski Başbakan Zhu Rongii'nin yerine alınmıştır. Wen'in Çin'de ekonomik alanda reformlar yapması beklenmektedir. Wen eğitimini jeoloji alanında yapmıştır, bir jeologdur. Mesleğe Çin'in içlerindeki Gansu eyaletinde başlamıştır. Bir Beijang müfettişi bu Batı eyaletinde 1980'lerin başlarında iş teftişine geldiğinde Wen'in çalışmalarına hayran olmuştur. Wen teftişe gelen müfettiş ve arkadaşlarına hiç notlarına bakmaksızın mükemmel bilgiler vermiştir. Gansu eyaletinin topoğrafyasını ezbere o kadar iyi bilmekte idi kendisine "yaşayan harita" lâkabı verilmiştir. Wen bu surette Beijang'a atanmış ve yönetime karışmıştır. 1986'da mükemmel bir yönetici olduğunu ispatlıyarak Genel Offis'in Merkez Komitesi başkanlığına tayin edilmiştir. Burada bürokrasi tecrübesi artmıştır. Wen'i başlangıçta tutan iki lider Hu Yaonang ile Zhai Ziyang 1980'lerin sonunda gözden düşmüşlerdi. Zhao 1989'dan beri ev hapsindedir, gözaltındadır. Wen, Zhao'nun işbaşında olan eski yardımcılardan tek kişidir. New York'taki Hamilton College'deki Çin bilimi hocalarından Cheng Li bunu "Onun klasik teknik uzmanlığı çok iyidir, siyasi değildir, kimsenin adamı değildir" şeklinde izah etmektedir. Ayrılan Başbakan Zhu çok iyi bir ekonomist ve reformcu idi devlet teşebbüslerini satarak Çin'i Wro'ya sokarak büyük başarı elde etmiş Çin'in ticaret engellerini azaltmıştı. Zhu geçen hafta Milli Çin Halk Kongresi'nde 3000 delege önünde icraatını öven bir son konuşma yapmıştır. 2002 yılında Çin'in ekonomisi yüzde 8 gelişmiştir. İthalat ve İhracat beşte bir artmıştır. Çin şimdi dünyada beşinci ticaret ekonomisine sahiptir. Dünya ticaret büyümesinin yarısı Çin'e aittir. Çin 2002'de 50 milyar dolar doğrudan yabancı yatırım almıştır. Zhu işsizlerin Çin'de büyük tehlike olabileceklerine işaret ederek ve bir çok yıl yönetici kadronun şehir ekonomisini destekleyerek taşra ekonomisini başı boş bıraktığını söylemiştir. Başkan Hu da ilk tecrübelerini Gansu eyaletinde kazanmıştır. Wen ve Hu'nun yükselmeleri Çinli çiftçi ve işçisini çok memnun etmiştir. Seneler önce Deng Xioping "Eğer Çin başarılı bir şekilde gelişecekse bazı kimseler ilk olarak zengin olacaklardır" demişti. Zhu'nun liderliğinde 300 milyon insan orta sınıfa yükselmişlerdir. Şimdi Zhu'nun halefi Wen Jiabao geride kalan pek çok milyon insanı orta sınıfa yükseltmeye çalışacaktır. 1998'de Çin on seneler boyunca en kötü sel felaketine uğradı, Wen'e kabarmış nehirleri düzene koymak görevi verilmişti. Sel suları bir kasabanın yanına yaklaşınca Wen korkunç bir seçimle karşılaştı. Barajı dinamitletse sular evleri yıkacak ve insanlar ölecekti. Fakat barajı yükselen sular yıkarsa sonuç daha korkunç olacaktı. Son anda Wen dinamitletmekten vazgeçti ve sular duruldu, baraj yıkılmadı. Wen ortada toplumdaki bir çok uçurumu kaldırmak zorundadır: Uzman işçi uzman olmayan işçi, şehirler ve taşra, kıyılar ve iç eyaletler. Bunlara Çin hükümetinin paraca yardım etmesi gerekecektir. Ama Çin hükümeti fakir bölgelere yeter derecede yardım yapamıyacaktır. Elinde yeterli para yoktur. Wen acele edip ülkenin ekonomik programını hemen uygulamaya koymalıdır. Yoksa 15 milyon işsiz şehir işçisini şimdiye kadarki münferit ve şiddet kullanmadıkları grevler tehlikeli bir şekil alabilir. Sosyal rahatsızlığa sebep olmamak Wen'in baş kaygısı olmalıdır. Şahsi gelirler de artan eşitsizliğe mani olmak için de Beijang vergi reformunu bir an önce yapmalıdır.