Afganistan'da iş bitti mi?

Birleşik Amerika'nın Afganistan'da işi bitirdiğini söyliyenler var. Bu fikir, savaşın sonu kesinlik kazandığı için bir anlamda doğrudur. Taliban'ın âkıbeti bellidir. Dağlara çekilecek, açlığa dayanabildiği nisbette vur-kaç taktiğini sürdürecektir. El-Kaaide'nin durumu da aynıdır, ama yalnız Afgan topraklarında... Yoksa el-Kaaide, İslâm dünyasını zor durumda bırakan sapık ideolojisinden vaz geçmez. Pek çok ülkede ajanları mevcuttur. Her an, hiç umulmadık bir coğrafyada eylemleri beklenebilir. Afganistan'da bir hükumet kurulacak. Birleşmiş Milletler kuvvetleri yerleşecek. ABD sağlam mevziler ve üsler edinecek. Sonrası, tamamen meçhuldür. Etnik gruplar yalnız biribirlerine karşı değil, kendi içlerinde de -hem de toplu tüfekli- mücadeleden vaz geçmiyeceklerdir. Bu iç savaşta o kadar büyük insan zayiatı verildi ki, Amerikan bombardımanlarında ölen sivillerin sayısı lâ-şey mesabesindedir. Ülkede çeşitli kapasitede, ilkel de olsa dişlerine karşı silâhlanmış en az 20 örgüt bulunuyor. Hemen hepsi köktendinci, çoğu bir kavmin milliyetçisi, bir kısmı dış ülkelerle bağlantılıdır. Türkler bile müttehit değildir. Meselâ Özbekler'in Türkmenler'e kötü davrandığı biliniyor. Kırgızlar azdır, sesleri çıkmıyor. 18. asır ortalarında kurulmuş böylesine yapay ve tampon bir devlette monarşinin zorlukla kurduğu istikrar, komünist tasallutuyla bozuldu. Monarşi, zâhiren olsun birliği sağlıyor, aslında Peştû (Afgan) milliyetçiliği yapıyordu ki nüfusun yarısı kadardır. Şimdi Roma'daki kral veya veliahdı gelse bile, düzenin sembolü görevini ifa edebileceği şüphelidir. Her sergerde, başbuğluk taslamaktadır. 16. yüzyıla kadar dünyanın en parlak uygarlık merkezlerini içeren büyük bir ülkenin tamamen aşiretler konfederasyonuna dönüşmesi, tarih boyunca şartların ne derecede değişebildiğini gösteriyor. Afganistan'ın çağa uyum sağlayabilmesi, barışa kavuşabilmesi, kaynaklarını harekete geçirebilmesi için Türkiye, elinden geleni yapacaktır.