Afganistan'da monarşi

Afganistan hanedanı, tarihinin derinliklerinden kopan, devlet kurucu büyük Asya hanedanlarından biri değildir. Ancak milli bir hanedandır. Afgan (Peştun) milletini tam manasıyla temsil ettikten başka, ülkedeki çeşitli kavimler arasında birliğin sembolüdür. Moskova harp okulunda okumuş Afgan subayları, koyu Müslüman bu devlete komünizmi sıçrattılar, Ruslar'ı çağırdılar. Monarşi düştü. Sözüm ona bir cumhuriyet ilân edildi. Kral ve hanedanı, hayatlarını kurtarmak için soluğu Roma'da aldı. Çeyrek asır sonra bugün, Afganistan'da monarşinin şansı nedir? Bu soruya çeşitli faktörleri gözden kaçırmaksızın cevap vermek gerekiyor. Monarşi (krallık) yeniden kurulduğu takdirde devleti çok yaşlı eski kral Zahîr Şâh veya yerine geçecek oğlu veliaht Muhammed Ekber Hân bizzat yönetecek değildir. O devirler mazide kaldı. Şâh canlı bayrak misali, birliğin ve bütünlüğün simgesi durumunda kalacak, sadece temsil edecek, hükümet etmeyecektir. Avrupa taçlı demokrasilerindeki gibi. Ama Afganistan'da demokrasi beklenmiyor. Türkiye, demokrasiyi ve laikliği becerebilen tek Müslüman devlet sıfatını daha epey müddetle koruyacaktır. İran, monarşiye karşıdır. Hükümdarların avdetini ağzına bile almamaktadır. Zahîr Şâh'ın Afgan (Peştun) milliyetçiliğini beğenmemektedir. Şâh'ın Farsça konuşan Afganistanlılar'a üstünlük tanımıyacağını biliyor. Farsça konuşanlardan bugünki cumhurbaşkanı Rabbânî'yi tercih etmektedir. Üstelik Zahîr Şâh'ın köktendinciliğe izin vermiyeceği açıktır. Bu sebeplerle İran Şâh'ı istemiyor. Pakistan da öyle. Zira Zahîr Şâh, vaktiyle tahtta iken, ana dilleri Afganca olan 20 milyon Pathan'ın Pakistan'dan ayrılarak Afganistan'la birleşmesi gerektiğini ağzından kaçırmış, pan-afgan söylemlerde bulunmuştur. Kaldı ki Şâh, hem Pakistan'da yetiştirildikleri, hem ülkeye mücahit yaftası altında yabancı militanlar soktuğu, köktendinciliğin en çarpık modelini uyguladığı ve monarşi istemediği için, Taliban'dan nefret etmektedir. Afganistan bu belâyı Pakistan'ın getirdiği kanaatindedir. ABD ise Afganistan'ın parçalanmasından ve radikal dinciliğin devamından korktuğu için Şâh'ı destekliyor. Türkiye, Şâh'a karşı değildir. Bir zamanlar Afgan hükümdarlarıyla samimi işbirliği kurmuştur. Ancak kuzeyde Türkçe konuşan milyonlarca Özbek ve Türkmen Afganistan vatandaşına daha iyi muamele edilmesini istiyecektir.