Amerika Birliği

Avrupa Birliği olur da Amerika Kıt'ası Devletleri Birliği olmaz mı? Birkaç gün önce Kanada'nın Kebek şehrinde Kuzey ve Güney Amerika kıt'alarındaki -yalnız Küba'yı dışarıda bırakarak- tam 34 devlet başkanı veya başbakanı, tarihî bir anlaşmaya imza koydular: Amerika Serbest Ticaret Alanı (FTAA). Yarım asır önce Avrupa Birliği, Fransa'nın teklifiyle sadece 6 devlet hâlinde ilk çekirdeğini oluşturmuştu (Fransa, Almanya, İtalya, Hollanda, Belçika, Lüksemburg). Şimdi Amerika Birleşik Devletleri, daha önce kendileriyle ortak pazar kurduğu Kanada ve Meksika'yı peşine taktı. Çok daha kapsamlı bir teşebbüse başladı. Zaten ABD kontrolünde (hattâ hegemonyasında) bir Amerika Devletleri Teşkilâtı'nın (OAS), 1890 tarihinden beri varlığını hatırlamak gerekiyor. Amerika Birliği, Avrupa Birliği'nden çok daha zor oluşacaktır. 34 Amerika kıt'ası devleti içinde yalnız Birleşik Amerika ile Birleşik Kanada gelişmiş ülkelerdir. Avrupa Birliği'ne oranla çok daha geniş bir coğrafyaya yayılan 34 devlet, dev Brezilya'dan minik ada devletçiklerine kadar, sonsuz problemleri bulunan memleketlerdir. ABD ile Kanada, hiç de kolay bir misyon yüklenmiyorlar. NATO üyeleri ABD ile Kanada'nın Avrupa savunmasındaki rolleri de konuşulacaktır. Bu faktörlere rağmen Amerika kıt'asının bir şansı vardır. Bu coğrafyada savaş ihtimali fevkalâde düşüktür. Uyuşturucu mafyasının pençesindeki kocaman Kolombiya Cumhuriyeti, Fransızca konuşan yoksulun yoksulu bir Zenci devleti olan Haiti'deki yolsuzluk ve istikrarsızlık, Washington'ın başını ağrıtacaktır. Buna karşılık Arjantin gibi gelişmiş demokrasiler arasına az bir ihtimamla girebilecek devletler de mevcuttur. Bu ülkelerin çoğundaki başkanlık rejimi ayrı yazı konusudur. Şunu söyleyebiliriz: Başkanlık rejimi, gerek Amerika kıt'asında gerek dünyada, yalnız Birleşik Amerika'da başarıyla uygulanabilmiştir. Zaten ABD'ye mahsus ve oradan yayılmış bir rejimdir. Amerika Birliği devletleri şimdilik gümrük duvarlarını yıkarak serbest ticaretle işe başlayacaklar. Dünyanın en ağırlıklı ekonomik blokunu oluşturacaklar. ABD, Latin Amerika'ya daha çok uzun yıllar demokrasi hocalığı yapacak. Gene da Avrupa Birliği gibi derli toplu ve çok iddialı bir topluluğa benzemesi hiç mümkün değildir. Ama ister misiniz, bizdeki akl-ı evveller Türkiye de Amerika Birliği'ne girsin diye tuttursunlar?!..