Denge değişmez

Haftanın ilk 3 günü dünya borsaları yeniden epey sarsıldı. Kriz sona erince oluşacak ülkeler ve kıt'alar arası dengelerdeki değişiklikleri şimdiden tespit etmek mümkün değil. Amerika Birleşik Devletleri'nin ekonomik gücünü yitireceği, Avrupa Birliği'nde dayanışmanın zaafa uğrayacağı, Asya'nın yükseleceği, İran'ın parlayıp Çin'in dünyaya egemen olacağı gibi fantastik tahminlere girmek doğru sonuçlar vermez. Amerika nasıl 1929 krizinden sonra çok daha güçlü duruma geldiyse, bugün de aynı gelişme gerçekleşecek. Altyapıdaki kudrete bakmak gerekiyor. İngiltere, cihan devleti pozisyonunu 2 asra yakın muhafaza etmişti. Amerika'nın aynı duruma girmesi 1943'te başlar, ancak 65 yıl oldu, daha sırasını savmadı. Kriz, doları değerlendirdi. 1 trilyon dolar döviz biriktiren Çin bile Amerika ile hoş geçinmek politikasında kalacaktır. Asya'nın yükselişine gelince: Krizden Asya devletleri de zarar gördü. Çin'in Şanghay Borsası geçen haftayı yüzde 5.23, Japonya'nın Tokyo Borsası Nikkei yüzde 4.25 kayba uğradı. Kore, Hindistan ve diğer devletler de öyle. Petrol ülkelerine gelince, petrolün varili 80 dolara gerilediği için, mantık dışı bir çizgiye yükselen kârlarına halel geldi. Dubai borsasının kaybı yüzde 14.5 oldu. ABD'de New York Borsası Dow Jones endeksi geçtiğimiz cuma yüzde 3.58 kayba uğradı. Büyük AB devletlerinin zararları da önemli oldu: Almanya Frankfurt Dax yüzde 7.07, İngiltere Londra FTSE, 7.75, Fransa Paris CAC 9.04. Çarşamba günü (dün) öğleden önce ABD yüzde 5.74, Japonya yüzde 9, Meksika yüzde 14, Brezilya 5.43 kaybetti. Rusya'nın dün öğleye kadarki kaybı -krizin başından beri toplam- yüzde 34'ü geçti. İsviçre bile dün piyasaya 2 milyar dolar salıverdi. Zengin küçük devletler de masûn kalmadı. Meselâ dünyanın 2. mükemmel devleti sırası verilen 300.000 nüfuslu, p.c. 40.000 dolara sahip İzlanda, hemen hemen iflâs etti. Banka mevduatına pek zorlukla garanti verebildi. Faiz, finans, balıkçılık, turizm ile süper geçim sağlamasına güvenip, mükerrer davetlere rağmen NATO'ya ve AB'ye üye olmayan İzlanda'ya geçmiş olsun deyip biraz daha bilge bir politika izlemesini öğütleyerek yazımıza son veriyoruz...