Encümen-i Dâniş

Encümen-i Dâniş, Fransızca akademi kelime ve kavramına, Tanzimat'ın ilk döneminde (1839-1871) verdiğimiz isimdir. Farsça bir terkip olarak üretilmiştir. Dâniş Farsça asıllıdır. İlim, kültür, bilgi demektir. Encümen gene Farsça asıllıdır. Kurul, komisyon, kurum manasındadır. Encümen-i Dâniş, Sadrâzam (imparatorluk başbakanı) Büyük Mustafa Reşid Paşa'nın, Fransa'nın belli başlı kurumlarının benzerlerinin Türkiye'de kurulduğu dönemde, çok ünlü Fransız akademisi (Academie Française= Akademi Fransız) karşılığı kurduğu kurumdur. Fransa'daki modeli gibi 40 üyesi vardır. Yabancılara da 30 şeref üyeliği ayrılmıştır. 18 Temmuz 1851'de Sultan Abdülmecîd tarafından açıldı. İlga edilmediği halde, 1863'te kendiliğinden faaliyeti sona erdi. Maalesef sürekli yaşatamamamız Türk Yenileşme Hareketi Tarihi'nde yaptığımız en büyük hatalardan biridir. Dâniş kelimesini Türkçe danışma karşılığı sanıp Encümen-i Dâniş'i Danışma Kurulu diye sunmamız, Türkçe'mizin hangi derekelere düştüğünü gösterir. Bir akademiyi (başbakanın danışma kurulu) diye tarifimiz de, tarih bilgisine yabancılaşmamızdandır. İstanbul'da ve pek azı Ankara'da, eskiden beri, kültür sever seçkinler, belirli günlerde veya gecelerde toplanıp konuşurlar. Muhabbet ederler. Fikir üretirler. Batı'da da eski ve pek saygın bir teâmüldür. Güzel girişimlerdir. Bunlara (meclis) denmiş, toplayan kişinin adıyla anılmışlardır: S. Arel'in meclisi, Y. Kemâl'in meclisi, İbnülemîn'in meclisi, en ünlüleri arasında idi. Bugünki İstanbul encümen-i dâniş toplantılarına katılanlar içinde otoriter, hattâ göstermelik demokrasiye inananlar bulunduğu görülüyor. Büyük kültür adamları, mütefekkirler yok. Asker ve diplomat yüksek bürokratlar grubuna benziyor. Daha çok Türkiye'yi nasıl kurtarabiliriz? konusuna odaklandıkları söyleniyor. Bu çeşit fikir üreten toplantıları teşvik etmek gerekir. Her zaman vardı, bugün de, gelecekte de olacaktır. Devlete ne yaparız da el koyarız? gizli toplantıları ile karıştırıp kuşkulanarak fikir hareketlerini engellemeye kalkışmıyalım...