İmparatorluktan Cumhuriyete

Anayasal denen kuruluşların tamama yakını, İmparatorluk Türkiye'sinden Türkiye Cumhuriyeti'ne intikal etti. Bazılarını Atatürk dışarıda bıraktı. Senato, 1876 Kaanûn-i Esâsîsi ile kuruldu. Atatürk, 1920 Nisanında İstanbul Meclisi'ni Ankara'ya taşıyınca Senato'ya ihtiyaç görmedi. 1961 Anayasası ile Senato 40 yıl sonra yeniden kuruldu. 1982 Anayasasında şu sebeple ilga edildi: 5 cuntacı orgeneralden oluşan Konsey, tabii senatörler gibi hayat boyu devam etmek istiyorlardı. Protokolde hepsi Başbakan Özal'ın önüne geçip Türkiye imajını bozmuşlardı. Evren'le Özal, bu minyatür süper senatoya son verdiler. Anayasa Mahkemesi fonksiyonunda Osmanlı'da sırasıyla Meclis-i Vâlâ, Meclis-i Âlî-i Tanzîmât, Şûrâ-yı Devlet Tanzîmât Dâiresi kuruldu. Sonuncusu 1920'ye kadar devam etti (son Tanzîmât Dâiresi Reisi sıfatıyla, İmparatorluk Anayasa Mahkemesi Başkanımız ünlü bestekâr ve müzikolog Sâdeddin Arel'dir: 1880-1955). Kanunların Tanzîmât ve anayasa esaslarına uyumunu sağlıyordu. Atatürk, böyle bir mahkemeye lüzum görmedi. Çok titiz olduğu Türkiye Büyük Millet Meclisi'nin yetkilerini kısıtlamasından çekindiği açıktır. Osmanlı Danıştayı'nı, Tanzîmât Dairesi'ni dışarıda bırakarak aldı. 1961 Anayasası, bu en üst yargı organını kurdu. Org. Evren, devlete el koyunca, televizyonda Anayasa Mahkemesi'ni suçladı, kaldıracağını söyledi. Vazgeçti. Bıraktı. 1961-80 Anayasa Mahkemesi, açık bir husûmetle Adalet Partisi'ne tavır almakla itham edilmiştir. Bize 100 kişilik bir Senato da, AB ülkelerindeki emsalinin statüsü ile işleyen bir Anayasa Mahkemesi de lüzumludur. Şûrâ-yı Askerî, keza bir Osmanlı kuruluşudur. Dar bir askerî danışma kurulu idi. Karar mercii değildi. Bütün askerî kararlarda tam yetkili 1908'de harbiye nezâreti denen seraskerlikti. Bir mareşal olan Serasker Paşa, üniforması ile bakanlar kurulunun tabii üyesi idi. Atatürk bu sistemi değiştirerek, Batı modeline uyum sağladı. Arada bir, diğer kuruluşlarımızın da İmparatorluk kökenlerini hatırlatacağım.